Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ιστορία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ιστορία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

10 Ιανουαρίου 2024

Οι 20 διασημότεροι Σπαρτιάτες της αρχαίας ελληνικής ιστορίας

1) Ο Λεωνίδας Α´ (540 π.Χ. –480 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας ο οποίος διατέλεσε βασιλιάς της Σπάρτης από τη δυναστεία των Αγιαδών. Ο πατέρας του ήταν ο βασιλιάς Αναξανδρίδας Β΄(ή Αλεξανδρίδας), ο οποίος απέκτησε τέσσερις γιους: τον Κλεομένη από τη δεύτερη γυναίκα του καί τρεις γιους (Δωριέας, Λεωνίδας, Κλεόμβροτος) από την πρώτη του συζυγο Πιστευόταν πως ήταν απόγονος του Ηρακλή. Ο Λεωνίδας ανέλαβε την ηγεσία του συμμαχικού ελληνικού στρατού και κατάφερε με επιτυχία να τους κρατήσει ενωμένους και να ξεχάσουν τις διαφορές τους. Η στρατιωτική του ευφυΐα έγινε εμφανής τον Αύγουστο του 480 π.Χ. στο στενό των Θερμοπυλών, με το τρόπο που παρέταξε τα στρατιωτικά τμήματα και με τη ταχύτητα με την οποία τα ενάλλασσε στο πεδίο της μάχης.
Μπροστά στον πολυπληθέστατο στρατό των Περσών, ο Λεωνίδας με 300 Σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς προέβαλε γενναία αντίσταση, εκμεταλλευόμενος και τη φυσική διαμόρφωση της θέσης. Όταν ο Ξέρξης του απέστειλε αγγελιαφόρο και του ζήτησε να παραδώσει τα όπλα και να παραδοθεί, ο Σπαρτιάτης βασιλιάς απάντησε «Μολών λαβέ», δηλαδή «έλα να τα πάρεις», θέλοντας έτσι να τον προκαλέσει να δώσει μάχη και να αποδείξει την αξία του. Το διαχρονικό «μολών λαβέ» έχει περάσει πλέον στην ιστορία, έχει γίνει καθημερινή φράση και του έχει χαρίσει αιώνια αίγλη. Με αντίθετους συμβολισμούς έχει καταγραφεί και η προδοσία του Εφιάλτη, ο οποίος οδήγησε τους Πέρσες στα νώτα των Ελλήνων από την Ανοπαία οδό και εξασφάλισε τη νίκη του περσικού στρατού. Όλοι οι Έλληνες στρατιώτες σκοτώθηκαν, μεταξύ των οποίων και ο βασιλιάς Λεωνίδας, ο οποίος έγινε σύμβολο πατριωτικής αυτοθυσίας.

2) Ο Παυσανίας (510 π.Χ. — 470 π.Χ.) ήταν Σπαρτιάτης στρατηγός, που έμεινε γνωστός στην ιστορία ως ο αρχηγός του συνασπισμένου ελληνικού στρατού στη μάχη των Πλαταιών κατά την διάρκεια των Περσικών πολέμων. Η νίκη στη μάχη αυτή, εναντίον των Περσών υπό τον στρατηγό Μαρδόνιο, ήταν ιδιαίτερα σημαντική καθώς εξάλειψε την περσική απειλή στην ηπειρωτική Ελλάδα. Μετά την επόμενη νίκη των Ελλήνων, στη μάχη της Μυκάλης, ξεκίνησε η ελληνική αντεπίθεση κατά της Περσικής αυτοκρατορίας. Ο Ηρόδοτος γράφει "ο Παυσανίας, γιος του Κλεόμβροτου και εγγονός του Αναξανδρίδα πέτυχε την πιο ένδοξη νίκη από όλες όσες γνωρίζουμε μέχρι σήμερα". Μετά τις νίκες στις Πλαταιές και στην Μάχη της Μυκάλης, οι Σπαρτιάτες έχασαν το ενδιαφέρον που είχαν να ελευθερώσουν τις ελληνικές πόλεις στην Μικρά Ασία. Αυτό επιχείρησαν να κάνουν οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες τους έστειλαν τον Παυσανία να διευθύνει τον στρατό τους.

3) Ο Δημάρατος ήταν ο 15ος βασιλιάς της αρχαίας Σπάρτης από τη γενιά των Ευρυποντιδών, που κυβέρνησε προσεγγιστικά από το 510 μέχρι το 491 π.Χ. Πατέρας και προκάτοχός του στο θρόνο υπήρξε ο βασιλιάς Αρίστων. Το όνομά του σημαίνει τον προερχόμενο από ευχές του δήμου, επειδή ο Αρίστων ήταν άτεκνος παρά τους τρεις γάμους του και ο λαός φέρεται να παρακαλούσε τους θεούς να γεννηθεί διάδοχος. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι μοιράστηκε με τον Κλεομένη Α΄ την τιμή να διώξει τον τύραννο των Αθηνών Ιππία. Από την πλευρά του ο Πλούταρχος συνδέει τα ονόματά τους στον πόλεμο κατά του Άργους. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ο Δημάρατος είχε διακριθεί σε διάφορες περιστάσεις για τις πράξεις του και μάλιστα αποτέλεσε το μοναδικό βασιλιά της χώρας του που στέφθηκε νικητής στους Ολυμπιακούς Αγώνες, στην αρματοδρομία με τέσσερα άλογα. Εντούτοις, κατέληξε σύμβουλος στην αυλή των Περσών. Ή θητεία του Δημάρατου σημαδεύτηκε από τις έντονες διαφωνίες του με τον συμβασιλέα του Κλεομένη. Η θητεία του πάντως έλαβε πρώιμο τέλος όταν η ρήξη αυτή έγινε οριακή με αφορμή δύο σοβαρά περιστατικά κατά τα οποία ο Δημάρατος εξέθεσε πολύ τον Κλεομένη. Αυτά αφορούσαν στην Αθήνα και την Αίγινα. Κλεομένης και Λεωτυχίδα έδιωξαν από τον θρόνο τον Δημάρατο. Μετέβη στην Ηλεία με πρόσχημα ένα ταξίδι προσκυνήματος κι εκεί άρχισε να στρατολογεί συμμάχους. Ωστόσο η δράση του έγινε αντιληπτή και η Σπάρτη έστειλε απεσταλμένους να τον φέρουν πίσω. Αφού διέφυγε για λίγο στη Ζάκυνθο, ο Δημάρατος κατόπιν ταξίδεψε στην Ασία, στην αυλή του Βασιλιά Δαρείου Α'. Στην Περσία ο Δημάρατος έλαβε φιλόξενη υποδοχή και αναφέρεται από τον Ηρόδοτο ότι βοήθησε τον Ξέρξη Α' να διαδεχτεί τον πατέρα του ενάντια στα υπόλοιπα αδέρφια του. Ωστόσο, όταν ελήφθη η απόφαση να καταληφθεί η Ελλάδα, φέρεται ότι έστειλε κρυφά ένα μήνυμα στην πατρίδα του τη Σπάρτη, γνωστοποιώντας τις προθέσεις των Περσών. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων, ο Δημάρατος τον ακολούθησε με την ιδιότητα του συμβούλου. Πιθανώς να ήλπιζε στην εκδίκηση ή στην επαναφορά του στο θρόνο της Σπάρτης. Ο Παυσανίας μεταφέρει την πληροφορία ότι οι απόγονοί του έζησαν στην Περσία για πολλά χρόνια ακόμη, ενώ ο Ξενοφών αναφέρει τους απογόνους του, Ευρυσθένη και Προκλή, να κυβερνούν την Πέργαμο, την Τευθρανία και την Αλίσαρνα, οι οποίες και παραδόθηκαν από τον Ξέρξη στο Δημάρατο για τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια της εκστρατείας.
4) Ο Κλεομένης Α΄ ήταν βασιλιάς της Σπάρτης στο διάστημα 519-490 ή 489 π.Χ.. Ήταν γιος του βασιλιά Αναξανδρίδα και ετεροθαλής αδελφός του Λεωνίδα Α΄ των Θερμοπυλών. Ο Κλεομένης ισχυροποίησε τη Σπάρτη δίνοντας σάρκα και οστά στην Πελοποννησιακή Συμμαχία και συντρίβοντας τον πιο υπολογίσιμο εχθρό της πόλης του στην Πελοπόννησο, το Άργος. Ανεξάρτητα των κινήτρων του ανέτρεψε την τυραννίδα της Αθήνας του Ιππία, ενώ αργότερα βοήθησε την εγκαθίδρυση των αρίστων του Ισαγόρα κατά του Κλεισθένη, γόνου τυράννου της Σικυώνας που στην Αθήνα προσποιούνταν τον δημοκράτη, εξορίζοντας 700 οικογένειες φίλα προσκείμενες του Κλεισθένη. Όταν πήγε να καταργήσει και τη Γερουσία, οι Αθηναίοι εξεγέρθηκαν με συνέπεια να καταφύγει και να κλειστεί μαζί με τον Ισαγόρα ικέτης στην Ακρόπολη. Τελικά οι Αθηναίοι τον άφησαν να φύγει μαζί με τον στρατό του ενώ ακολούθησε η καταδίκη σε θάνατο όλων των Αθηναίων οπαδών του. Εκτός των παραπάνω εξουδετέρωσε την δικαιολογημένη εκ της αθηναϊκής τακτικής φιλοπερσική μερίδα της Αίγινας, η τυχόν υποστήριξη της οποίας προς τους Πέρσες λίγο αργότερα, στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, θα μπορούσε να αποβεί και καθοριστικής σημασίας, αφού δεν θα ήξεραν που να καταφύγουν τότε οι Αθηναίοι, οι μόνοι που εγκατέλειψαν την πόλη τους, στους Περσικούς πολέμους. Τελικά όμως θεωρήθηκε παρανοϊκός, εξορίστηκε και φυλακίστηκε. Κατηγορήθηκε συγκεκριμένα ότι εκθρόνισε, δωροδοκώντας το Μαντείο των Δελφών, τον συμβασιλέα του Δημάρατο των Ευρυποντιδών, ότι συγκέντρωσε στρατό Αρκάδων με στόχο να ανατρέψει την κυβέρνηση της Σπάρτης και ότι τελικά ήταν παράφρων και επικίνδυνος.


5) Ο Αγησίλαος Β' (444 π.Χ. - 360 π.Χ.) ήταν βασιλιάς της Σπάρτης, 19ος από την Δυναστεία Ευρυποντιδών, ο οποίος κυβέρνησε από το 398 μέχρι και το θάνατό του το 360 π.Χ. Ο Πλούταρχος στην ομώνυμη βιογραφία του για τον Αγησίλαο τον ονομάζει ως " τον ηγεμόνα και βασιλιά όλης της Ελλάδας" και σε όλη τη διάρκεια της βασιλείας του ταυτίστηκε με τις τύχες και τα επιτεύγματα της πατρίδας του. Μικρός στο ανάστημα και κουτσός από τη γέννησή του ο Αγησίλαος έγινε βασιλιάς εντελώς απροσδόκητα στην ηλικία των 45-46 ετών. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του διεξήγαγε επιτυχείς εκστρατείες στη Μικρά Ασία εναντίον των Περσών και αντιμετώπισε με επιτυχία τον αντισπαρτιατικό συνασπισμό των ελληνικών πόλεων στη διάρκεια του Κορινθιακού πολέμου. Ωστόσο ατυχείς διπλωματικές ενέργειές του οδήγησαν στην ήττα των Σπαρτιατών στα Λεύκτρα Βοιωτίας το 371 π.Χ. και την απώλεια της ηγεμονίας τους στον ελληνικό χώρο. Η δεκαετία 371-362 αποδείχθηκε κρίσιμη για την επιβίωση της Σπάρτης ως ανεξάρτητης πόλης-κράτους και ο Αγησίλαος έγινε μάρτυρας αυτών των δυσάρεστων για την πατρίδα του γεγονότων. Πέθανε στα 84 του χρόνια στην Κυρηναϊκή κατά το ταξίδι της επιστροφής από την εκστρατεία του στην Αίγυπτο, όπου είχε πάει μαζί με άλλους Έλληνες μισθοφόρους για να βοηθήσει τους Αιγύπτιους φαραώ Τέω και Νεκτανεβώ Β΄ στην επανάστασή τους εναντίον των Περσών.
6) Ο Άγις Γ΄' (πέθανε το 331 π.Χ.), ήταν ο 21ος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης από τη Δυναστεία Ευρυποντιδών (338 π.Χ. - 331 π.Χ.) η μία από τις δύο βασιλικές δυναστείες στην Αρχαία Σπάρτη, η άλλη ήταν η Δυναστεία των Αγιαδών. Ο Άγις Γ΄ ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου Γ΄ (360 π.Χ. - 338 π.Χ.), εγγονός του διάσημου βασιλέα Αγησίλαου Β΄ (400 π.Χ. - 360 π.Χ.).
Η Αντιμακεδονική εξέγερση ξέσπασε στην Πελοπόννησο το 332/1,όταν ο Αντίπατρος ήταν απασχολημένος με την καταστολή άλλης εξέγερσης στη Θράκη. Ο Άγις Γ΄ κατόρθωσε να σημειώσει κάποιες τοπικές επιτυχίες και να συνενώσει την Αντιμακεδονική Σταυροφορία το σύνολο των Πελοποννήσιων πλην των Παλληνέων, των Αρείων και των Μεγαλοπολιτών, που έμειναν πιστοί στους Μακεδόνες. Αλλά το κίνημά του δεν είχε καμία απήχηση στους άλλους Έλληνες. Ενώ ο στρατός του πολιορκούσε τη Μεγαλόπολη, ο Αντίπατρος εισέβαλε στην Πελοπόννησο. Σε μία σφοδρή μάχη που έγινε κοντά στην πόλη (Φθινόπωρο του 331 π.Χ.) οι Σπαρτιάτες, παρά την ανδρεία με την οποία πολέμησαν, νικήθηκαν από τις διπλάσιες μακεδονικές δυνάμεις και ο ίδιος ο Άγις σκοτώθηκε, οι ελάχιστοι που διασώθηκαν δραπέτευσαν. O Άγις Γ΄ πολέμησε ηρωικά με πολλά τραύματα, όταν είδε ότι η ήττα ήταν αναπόφευκτη διέταξε τους άνδρες του να δραπετεύσουν για να σωθούν, ο ίδιος πολεμούσε και σκότωνε αν και τραυματισμένος μέχρι που δέχτηκε το μοιραίο χτύπημα. Τον διαδέχθηκε ο αδελφός του, Ευδαμίδας Α΄.


7) Ο Κλεόμβροτος Α΄ (πέθανε στις 6 Ιουλίου 371 π.Χ.) ήταν Βασιλιάς της Σπάρτης από την Δυναστεία των Αγιαδών (380 π.Χ. - 371 π.Χ.). Ο Κλεόμβροτος Α΄ ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά Παυσανία Α΄, εγγονού του ομώνυμου διάσημου στρατηγού Παυσανία νικητή στην Μάχη των Πλαταιών, ο Παυσανίας Α΄ διαδέχθηκε τον αδελφό του Αγησίπολις Α΄ (380 π.Χ.). Ο Κλεόμβροτος Α΄ οδήγησε την Αρχαία Σπάρτη και τους Πελοποννήσιους συμμάχους του σε μάχη απέναντι στην ταχύτατα ανερχόμενη εκείνη την εποχή Θήβα. Ακολούθησε η Μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.) στην οποία ο ευφυέστατος Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας απρόσμενα συνέτριψε τους Σπαρτιάτες με πολύ μικρότερο στρατό, στην μάχη έπεσε και ο ίδιος ο Κλεόμβροτος Α΄. Πολλοί ιστορικοί κατηγορούν τον Κλεόμβροτο Α΄ σαν φίλο με τους Θηβαίους κάτι για το οποίο ίσως τον είχε κατηγορήσει ο συμβασιλέας του Αγησίλαος Β΄ της Σπάρτης. Οι ιστορικοί της εποχής του τον κατηγόρησαν για την φιλία του με την Θήβα που έφερε μια τόσο ταπεινωτική ήττα αλλά οι σύγχρονοι ιστορικοί το αρνούνται. Ο Κλεόμβροτος Α΄ ήταν ο δεύτερος Σπαρτιάτης βασιλιάς που έπεσε σε μάχη από την εποχή που ο δοξασμένος Λεωνίδας έπεσε στην Μάχη των Θερμοπυλών. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Αγησίπολις Β΄.
8) Ο Άγις Δ΄ (περί το 265 π.Χ. - 241 π.Χ.) ήταν ο 25ος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης από την δυναστεία των Ευρυποντιδών, γνωστός σαν ιδεολόγος με στόχο να προχωρήσει σε μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Πλούταρχος γράφει ότι ήταν ο πλουσιότερος άνθρωπος της Σπάρτης. Ο Άγις Δ΄ είχε επίσης έναν μικρότερο αδελφό, ο μετέπειτα βασιλιάς Αρχίδαμος Ε΄. Διαδέχθηκε τον πατέρα του επίσημα σε ηλικία 20 ετών (245 π.Χ.), βρήκε την πόλη σε περίοδο μεγάλης κρίσης και έβαλε στόχο να την ανορθώσει. Η Αρχαία Σπάρτη είχε εκφυλιστεί σημαντικά, δεν ακολουθούσε τον παλιό λιτό τρόπο ζωής που την έκανε ένδοξη. Με την ανάληψη της εξουσίας ο Άγις Δ΄ έβαλε στόχο να επαναφέρει την Σπάρτη στο παλιό της μεγαλείο και να καθιερώσει ξανά τους νόμους του Λυκούργου. Οι βασικοί του στόχοι ήταν να χαρίσει τα χρέη, να κάνει αναδιανομή της γης, να δώσει γη στους Περίοικους ικανούς να πολεμήσουν και στις γυναίκες "σε ηλικία ακμής με ωραία εμφάνιση". Οι μεταρρυθμίσεις του έφεραν μεγάλο ενθουσιασμό στις φτωχότερες τάξεις, κέρδισε και την υποστήριξη τριών επιφανών πλούσιων Σπαρτιατών ανάμεσα τους και του θείου του Αγησίλαου που ανέλαβαν να τις εφαρμόσουν. Χώρισαν την Σπαρτιάτικη γη σε δύο τμήματα, το πρώτο τμήμα το μοίρασε σε 4.500 ίσους κλήρους για τους Σπαρτιάτες πολίτες και τους επιφανείς περίοικους και ξένους, το δεύτερο τμήμα το μοίρασε σε 15.000 ίσα τμήματα για τους υπόλοιπους Περίοικους. Η Γερουσία αποφάσισε να φέρει το θέμα σε συζήτηση, ο Λύσανδρος ένας από τους τρεις άντρες απόγονος των ηρώων της μάχης των Αιγών κάλεσε τον λαό της Σπάρτης σε Συνέλευση, εκεί ο βασιλιάς, η μητέρα του και η γιαγιά του πρόσφεραν την τεράστια περιουσία τους στην πόλη. Η πράξη αυτή ενθουσίασε τον λαό, δυσαρεστήθηκε έντονα ο άλλος βασιλιάς από την δυναστεία των Αγιαδών Λεωνίδας Β΄ που είχε μάθει να ζει πολυτελώς από την αυλή του βασιλιά της Συρίας Σελεύκου Β΄ και δεν ήθελε να χάσει τα προνόμια του. Ο Λύσανδρος κατηγόρησε δημόσια τον Λεωνίδα Β΄ για παραβίαση των νόμων, διαβίωση σε ξένη γη και γάμο με ξένη γυναίκα. Ο Λεωνίδας Β΄ εκθρονίστηκε και εξορίστηκε, τον αντικατέστησε ο γαμπρός του Κλεόμβροτος Β΄ σαν συμβασιλέας που ήταν οπαδός των μεταρρυθμίσεων του Άγιδος.
Ο Άγις Δ΄ συνελήφθη από τους πλούσιους Εφόρους και δικάστηκε με τις κατηγορίες της προδοσίας και της ανατροπής του πολιτεύματος σε Τυραννία, απάντησε ότι είναι αποφασισμένος να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις του με κάθε μέσο χωρίς να λυγίσει ούτε με τον θάνατο. Οι Έφοροι διέταξαν αμέσως την εκτέλεση του με στραγγαλισμό, η ποινή εκτελέστηκε γρήγορα για να προλάβουν ένα μεγάλο πλήθος οπαδών του που είχε φτάσει στην φυλακή να τον ελευθερώσει.
Ο Άγις Δ΄ ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Σπάρτης που δολοφονήθηκε από τους Εφόρους άν και ο Παυσανίας γράφει εσφαλμένα ότι έπεσε στην μάχη. Η χήρα του Αγιάτις παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο με την βία τον 18χρονο γιο και διάδοχο του Λεωνίδα Β΄ Κλεομένη Γ΄. Παρά το γεγονός ότι ο γάμος έγινε με τέτοιο τρόπο αποδείχτηκε εξαιρετικά πετυχημένος, ο δεύτερος σύζυγος της εφάρμοσε το ίδιο πιστά τις μεταρρυθμίσεις του πρώτου. Θεωρείται από πολλούς συγγραφείς αδύναμος, αλλά η νεανική του σεμνότητα σε συνδυασμό με την βασιλική αξιοπρέπεια τον καθιστούν σαν έναν από τους πιο αγαπητούς αρχαίους βασιλείς και έγινε αντικείμενο λογοτεχνίας πολλών συγγραφέων.
.
9) Ο Κλεομένης Γ΄ (265 π.Χ./260 π.Χ. - 219 π.Χ.) μέλος του Οίκου των Αγιαδών ήταν ένας από τους δύο Βασιλείς της Αρχαίας Σπάρτης (235 π.Χ. - 222 π.Χ.) γιος και διάδοχος του βασιλέως Λεωνίδα Β΄. Ο Κλεομένης Γ΄ έμεινε πασίγνωστους για τις προσπάθειες του να μεταρρυθμίσει το βασίλειο της Σπάρτης. Αναμόρφωσε τα συσσίτια και το στρατό, μοίρασε τη γη στους ακτήμονες Σπαρτιάτες και επανάφερε τον αυστηρό τρόπο ζωής των νέων. Την περίοδο (229 π.Χ. - 222 π.Χ.) ο Κλεομένης Γ΄ βρέθηκε σε πόλεμο με την Αχαϊκή Συμπολιτεία που διοικούσε ο Άρατος ο Σικυώνιος. Αφού έχασε από τους Αχαιούς στη Μάχη της Σελλασίας (222 π.Χ.) δραπέτευσε στην Πτολεμαϊκή Αίγυπτο, μετά από μια αποτυχημένη εξέγερση αυτοκτόνησε (219 π.Χ.)
10) Ο Νάβις ήταν ο τελευταίος Βασιλιάς της Αρχαίας Σπάρτης (207 π.Χ. - 192 π.Χ.) με καταγωγή από τους Ηρακλείδες. Καταγόταν από την βασιλική οικογένεια των Ευρυποντιδών και ήταν γιος του Δημάρατου. Σύζυγός του ήταν η Αγαπήνα (ή Απήγα ή Απία), ανιψιά του παλαιού τυράννου του Άργους Αριστομάχου, συμμάχου και φίλου του Κλεομένη Γ΄ και υιός του ο Αρμένας, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε από τον Ρωμαίο Τίτο Φλαμινίνο και πέθανε ως αιχμάλωτος. Την εποχή της βασιλείας του ξέσπασαν ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος, ο Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος και ο εναντίον του Πόλεμος κατά Νάβις, όταν πήρε τον θρόνο και εκτέλεσε τους άλλους δύο διεκδικητές έβαλε στόχο να ιδρύσει ξανά την Σπαρτιάτικη ηγεμονία. Όταν ξέσπασε ο Β΄ Μακεδονικός Πόλεμος ο Νάβις συμμάχησε με τους Μακεδόνες και ο Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας του έδωσε δώρο το Άργος. Ο Νάβις παίρνοντας το Άργος επέβαλε και εκεί τα ίδια μέτρα, διώχνοντας τους ολιγαρχικούς και μοιράζοντας την περιουσία τους. Όταν ηττήθηκε ο Φίλιππος οι Ρωμαίοι με παρακίνηση από την Αχαϊκή Συμπολιτεία επιτέθηκαν και νίκησαν τον Νάβις, κατόπιν συμμάχησε με την Αιτωλική Συμπολιτεία (192 π.Χ.) αλλά τον πρόδωσε και τον δολοφόνησε. Ο Νάβις θεωρείται ο τελευταίος μεγάλος μεταρρυθμιστής στην Αρχαία Σπάρτη.
.
11) Η Γοργώ (506 π.Χ. - μετά το 480 π.Χ.) ήταν θρυλική βασίλισσα της Σπάρτης, κόρη του βασιλιά Κλεομένη Α' και σύζυγος του Λεωνίδα της μάχης των Θερμοπυλών. Από μικρή ηλικία παρακολουθούσε τα δημόσια θέματα και είναι μια σπάνια περίπτωση Ελληνίδας που εμφανίζεται να διαδραματίζει κάποιο ρόλο στην ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας. Η Γοργώ, είχε γεννηθεί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κλεομένη Α' και αποτελούσε τη μοναδική απόγονο και κληρονόμο του. Ήταν δηλαδή πατρούχος, όπως αποκαλούσαν οι Σπαρτιάτες την μοναδική κληρονόμο της πατρικής εξουσίας, αφού στη Σπάρτη και οι κόρες θεωρούνταν νόμιμοι κληρονόμοι. Έτσι η Γοργώ κληρονόμησε μια πολύ σημαντική περιουσία από τον πατέρα της.
Όταν ένας αγγελιοφόρος έφτασε στην Σπάρτη μεταφέροντας δύο φαινομενικά άγραφες ξύλινες πινακίδες που ήταν καλυμμένες με κερί και δίπλωναν η μία πάνω στην άλλη. Κανείς από όσους τις είδαν δεν μπόρεσε να μαντέψει το μήνυμα που έκρυβαν οι πινακίδες εκτός από την Γοργώ, η οποία είπε ότι αν έξυναν το κερί, θα έβρισκαν ένα μήνυμα γραμμένο πάνω στο ξύλο. Πράγματι η Γοργώ είχε δίκιο και το μήνυμα των πινακίδων ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αφού το είχε στείλει ο εξόριστος πρώην βασιλιάς Δημάρατος, για να προειδοποιήσει τους Σπαρτιάτες για την απόφαση του Ξέρξη να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας.
Στη Γοργώ αποδίδεται η γνωστή φράση "Ή ταν ή επί τας" στον Λεωνίδα, πριν εκείνος φύγει για τη μάχη των Θερμοπυλών, τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο το εθνικό χρέος τους άνδρα της και δείχνοντας το θάρρος με το οποίο αντιμετώπιζαν οι αρχαίες Ελληνίδες, ως σύζυγοι ή ως μητέρες, την προοπτική να χάσουν τους άνδρες συγγενείς τους για χάρη της πατρίδας απαιτώντας είτε να επιστρέψουν με την ασπίδα τους έχοντας πολεμήσει με γενναιότητα, είτε να τους φέρουν νεκρούς πάνω σε αυτή. Επίσης η Γοργώ θεωρώντας αναπόφευκτο τον θάνατο του Λεωνίδα στη μάχη, τον ρώτησε τι έπρεπε να κάνει στη συνέχεια και εκείνος της απάντησε: "Να παντρευτείς έναν καλό άνδρα και να γεννήσεις καλά παιδιά". Οταν κάποια γυναίκα της Αττικής την ρώτησε: "Γιατί μόνο εσείς, οι Λάκαινες, έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες;", η Γοργώ απάντησε: "Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άντρες".
12) Ο Διηνέκης ήταν ένας από τους 300 Σπαρτιάτες που έλαβαν μέρος στη μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. υπό τον βασιλιά Λεωνίδα. Ήταν ένας από τους γενναιότερους και πιο διακεκριμένους Σπαρτιάτες, γνωστός για τη μεγάλη του εμπειρία, αφού είχε πολεμήσει σε πάρα πολλές μάχες. Ήταν αγαπητός στο Λεωνίδα και υπάρχουν αποσπάσματα που τους παρουσιάζουν να γευματίζουν μαζί.
Ο Διηνέκης έμεινε γνωστός εξαιτίας της απάντησης του «καλύτερα, θα πολεμήσουμε υπό σκιά», όταν κάποιος παρατήρησε ότι οι Πέρσες είναι τόσοι πολλοί ώστε τα βέλη τους θα σκέπαζαν τον ήλιο. Η φράση αυτή έμελλε να γίνει συνώνυμη της ανδρείας, της τόλμης και της περιφρόνησης του θανάτου, μιας και αυτός όταν έρχεται στο πεδίο της μάχης, τιμημένα, αποτελεί το ύψιστο ιδανικό κάποιου για τη χώρα - πόλη του. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι την τρίτη και τελευταία μέρα της μάχης και αφού ο Λεωνίδας είχε πληγωθεί θανάσιμα, ο Διηνέκης μαζί με ορισμένους από τους συντρόφους του 4 φορές τράβηξαν το πτώμα του από τα χέρια των εχθρών μέχρις ότου πέθαναν όλοι τους από τον καταιγισμό βελών. Το παράδοξο με τον Διηνέκη ήταν πως κανονικά δεν είχε το δικαίωμα να πολεμήσει στην μάχη των Θερμοπυλών, διότι έπρεπε βάσει του σπαρτιατικού νόμου να έχει τουλάχιστον ένα γιο για να συνεχίσει την γενιά του. Ο Διηνέκης αντίθετα είχε τέσσερις κόρες, όμως μέσω της παρέμβασης μιας δούλης, που ισχυρίστηκε πως γέννησε το γιο του, του δόθηκε το δικαίωμα να λάβει μέρος στη μάχη.
.
13) Ο Λύσανδρος (... - 395 π.Χ.) ήταν Σπαρτιάτης πολιτικός και στρατηγός, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη νίκη των Σπαρτιατών κατά των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο το 404 π.Χ. Ήταν ικανότατος στρατηγός και ναύαρχος των Λακεδαιμονίων, υπέρμετρα όμως φιλόδοξος και χωρίς ηθικούς φραγμούς. Διεκπεραίωσε νικηφόρα τη ναυμαχία κοντά στο Νότιο Ακρωτήριον, όπως και τη ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς. Κατόπιν πολιόρκησε την Αθήνα, την υποχρέωσε σε παράδοση και κατέστρεψε τα Μακρά Τείχη το 404 π.Χ. Ήταν εκείνος που εγκατέστησε σπαρτιατική φρουρά στην Ακρόπολη της Αθήνας και το καθεστώς των Τριάκοντα Τυράννων. Απέτυχε στην προσπάθειά του κατά του Αγησιλάου Β' να γίνει βασιλιάς της Σπάρτης.

14) Ο Καλλικρατίδας ήταν Σπαρτιάτης ναύαρχος που έδρασε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου και στάλθηκε στο Αιγαίο πέλαγος για να αναλάβει την αρχηγία του σπαρτιατικού στόλου από τον Λύσανδρο (406 π.Χ.). Η θητεία του στον σπαρτιατικό στόλο ήταν μικρή. Ο Διόδωρος Σικελιώτης μας πληροφορεί ότι ήταν άκακος και δεν διέπραξε ποτέ αδίκημα. Το πλήρωμά του συχνά ήταν ανυπάκουο. Μάλιστα έλεγε πως αν γυρνούσε στη Σπάρτη, θα έκανε τα πάντα για να συμφιλιώσει τους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες. Αναγκάστηκε όμως να ζητήσει χρήματα από τον Κύρο, αλλά εκείνος δεν του τα έδωσε. Τυπικά ο Κύρος είχε συμμαχία με την Σπάρτη και είχε υποσχεθεί χρηματοδότηση. Στον Καλλικρατίδα όμως του είπε να περιμένει τρεις μέρες. Αυτή η ταπεινωτική αναβολή εξόργισε τον τίμιο Έλληνα που ονόμασε αθλιότατους όλους τους Έλληνες που συνωστίζονται στην Περσική αυλή κολακεύοντας τους βαρβάρους για λίγα αργύρια. Ορκίσθηκε δε με την επιστροφή του στη Σπάρτη να εργαστεί για να φέρει τους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες σε ειρήνευση. Κατέπλευσε τότε στη Μίλητο και ζήτησε κι από τους κατοίκους χρήματα. Οι Μιλήσιοι του τα έδωσαν. Το 406 π.Χ. πραγματοποιήθηκε η ναυμαχία των Αργινουσών, όπου οι Αθηναίοι τον νίκησαν και ο ίδιος μαχόμενος πέθανε. Στη θέση του ναυάρχου του σπαρτιατικού στόλου τον διαδέχθηκε ο Λύσανδρος.
15) Ο Βρασίδας (Αρχαία Σπάρτη, 5ος αι. π.Χ. – Αμφίπολη, περ. 422 π.Χ.) υπήρξε στρατηγός της αρχαίας Σπάρτης κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, διακεκριμένος για τις στρατηγικές του ικανότητες. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι ενσωμάτωνε πλήρως τα σπαρτιατικά ιδεώδη. Ο Βρασίδας ήταν γρήγορος στο να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και να οργανώνει στρατηγικές κινήσεις χωρίς κανένα δισταγμό. Επίσης υπήρξε και εύγλωττος ρήτορας.

16) Ο Λυκούργος θεωρείται ο νομοθέτης της αρχαίας Σπάρτης που καθιέρωσε τον στρατιωτικό προσανατολισμό της σπαρτιατικής κοινωνίας σύμφωνα με χρησμό του Απόλλωνα από το μαντείο των Δελφών. Όλες οι μεταρρυθμίσεις του απευθύνονταν στις τρεις αρετές των Σπαρτιατών: ισότητα (μεταξύ των πολιτών), στρατιωτική ικανότητα και λιτότητα. Αναφέρεται από τους αρχαίους ιστορικούς και φιλόσοφους Ηρόδοτο, Ξενοφώντα, Πλάτωνα, Πολύβιο, Πλούταρχο και Επίκτητο. Πολλοί αρχαίοι ιστορικοί πίστευαν ότι ήταν υπεύθυνος για τις κοινοβουλευτικές και μιλιταριστικές μεταρρυθμίσεις που μεταμόρφωσαν τη σπαρτιατική κοινωνία και κυρίως τη Μεγάλη Ρήτρα.
.
17) Ο Χίλων (ή Χείλων) ο Λακεδαιμόνιος (περ. 600 π.Χ. - 520 π.Χ.) ήταν Σπαρτιάτης πολιτικός, νομοθέτης, φιλόσοφος και ελεγειακός ποιητής, και αναφέρεται ως ένας από τους Επτά Σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας.
Γεννήθηκε το 600 π.Χ. στη Σπάρτη και ήταν γιος του Δαμαγέτου. Κατά τη διάρκεια της ζωής του έχαιρε ιδιαίτερης τιμής και εκτιμήσεως. Οι συμπατριώτες του, μάλιστα, τον εξέλεξαν και Έφορο, το 556 π.Χ. (κατά την 56η Ολυμπιάδα). Η θητεία του κρίνεται ιδιαίτερα επιτυχημένη και μάλιστα με μεγάλη σημασία στην ιστορική εξέλιξη του πολιτεύματος της πόλης, αφού κατά τη διάρκεια της θητείας του εισηγήθηκε και πέτυχε τη μεταρρύθμιση του καθεστώτος του Λυκούργου, με την εξύψωση του θεσμού των Εφόρων και τον αποφασιστικό περιορισμό, κατά τον τρόπο αυτό, της βασιλικής δύναμης και εξουσίας, προς όφελος της λαϊκής κυριαρχίας.
Ο Χείλων πέθανε το 520 π.Χ. στην Πίσσα της Σικελίας. Κατά την παράδοση (και τον Έρμιππο) πέθανε σε ηλικία 80 ετών κατά τα προλεχθέντα, από τη μεγάλη του συγκίνηση και την υπερβολική χαρά του, όταν αγκάλιασε το γιο του, που μόλις είχε επιστρέψει Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα της «πυγμής» (πυγμαχίας), οπότε και κηδεύτηκε με μεγάλες τιμές.
18) Ο Ανταλκίδας ήταν Λακεδαιμόνιος ναύαρχος και πολιτικός. Υποστηρικτής της συντηρητικής παράταξης της Σπάρτης. Εκπρόσωπος των Σπαρτιατών στις διαπραγματεύσεις Ελλήνων και Περσών στις Σάρδεις. Ως ναύαρχος το 386 π.Χ. απέκλεισε τον αθηναϊκό στόλο στον Ελλήσποντο, με συνέπεια να αποδεχθούν οι Αθηναίοι την ειρήνη του βασιλέως. Η Ανταλκίδειος ειρήνη (ή Βασίλειος ειρήνη ή Ειρήνη του Βασιλέως) ήταν η έκβαση του Κορινθιακού πολέμου (395-387 π.Χ.), που σηματοδότησε το τέλος του. Οι Σπαρτιάτες εξαντλημένοι από τον πόλεμο με τους Αθηναίους, τους Θηβαίους, τους Ευβοείς και τους λοιπούς Έλληνες έστειλαν ένα ναύαρχό τους, τον Ανταλκίδα, να υπογράψει ειρήνη με τους Πέρσες του Αρταξέρξη Β΄ (386 π.Χ.). Με τη συνθήκη αυτή συμφωνήθηκε μεταξύ των Σπαρτιατών και του Πέρση βασιλιά α) να παραδοθούν σε αυτόν οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και η Κύπρος β) να διακηρυχθεί η αυτονομία των ελληνικών πόλεων εκτός από τις αθηναϊκές κληρουχίες της Λήμνου, της Ίμβρου και της Σκύρου και γ) να επιβλέπουν οι Σπαρτιάτες την τήρηση της ειρήνης στον ελλαδικό χώρο. Μετά την Ανταλκίδειο ειρήνη επικράτησε για λίγα χρόνια ηρεμία στον ελληνικό κόσμο, ωστόσο άρχισαν και πάλι οι συγκρούσεις, αυτή τη φορά μεταξύ Βοιωτών και Σπαρτιατών. Ο νέος αυτός πόλεμος κατέληξε στην κατάρρευση της Σπαρτιατικής ηγεμονίας, φέρνοντας στο προσκήνιο τους Θηβαίους με τη Θηβαϊκή ηγεμονία.

19) Από τους 300 επίλεκτους Σπαρτιάτες, οι δύο θα προσβληθούν κατά τη διάρκεια της πολυήμερης πορείας προς τις Θερμοπύλες από οφθαλμία, μια πολύ σοβαρή ασθένεια που δημιουργεί φλεγμονή στο μάτι και οδηγεί τον πάσχοντα στην τύφλωση. Ο Λεωνίδας που βλέπει την κατάστασή τους, δίνει διαταγή να επιστρέψουν άμεσα εάν το επιθυμούν στη Σπάρτη, καθώς ήταν εμφανώς ανήμποροι να συνδράμουν στη μάχη που θα ακολουθούσε. Ο μεγάλος ιστορικός και περιηγητής, Ηρόδοτος, μας έχει παραδώσει και ονόματα των στρατιωτών που αρρώστησαν: ήταν Αριστόδημος και Εύρυτος. Ο πρώτος, υποφέροντας από τους πόνους επιστρέφει στην πατρίδα. Ο Εύρυτος όμως σφίγγει τα δόντια και δηλώνει ότι θα συνεχίσει όσο και όπως μπορεί. Από μικρός είχε εκπαιδευτεί για να ρίχνεται στη μάχη και τώρα που του δινόταν η ευκαιρία δεν ήθελε να τη χάσει. Ο σχεδόν τυφλός Εύρυτος μαθαίνοντας για την κυκλωτική κίνηση των Περσών, ζητά από τον είλωτα που είχε μαζί να ετοιμάσει την πανοπλία και να τον οδηγήσει στη «φωτιά» του πολέμου. Πράγματι ο δούλος τον πηγαίνει στο πεδίο της μάχης και μόλις του αφήνει το χέρι, αποχωρεί βιαστικά. Διακρίνοντας μονάχα σκιές που έρχονταν κατά πάνω του, ο Εύρυτος πολέμησε γενναία αψηφώντας τον θάνατο. Αν και είχε την ευκαιρία να γλιτώσει, δεν το έπραξε. Ήθελε να υπερασπιστεί τα ιδανικά με τα οποία γαλουχήθηκε, αφήνοντας την τελευταία πνοή δίπλα στον βασιλιά του όπως και οι υπόλοιποι Σπαρτιάτες συμπολεμιστές.

20) Τι απέγινε όμως ο Αριστόδημος που επέστρεψε πίσω εξαιτίας του οφθαλμολογικού προβλήματος και δεν πολέμησε; Ο Ηρόδοτος αναφέρει στο βιβλίο Ζ’ («Πολύμνια») πως «ο Αριστόδημος, καθώς του έλειψε το κουράγιο, έσωσε τη ζωή του. Τώρα, και στην περίπτωση που μόνο εκείνος θα ’νιωθε πονόματο και θα γύριζε πίσω στη Σπάρτη, ή στην περίπτωση που και οι δυο τους (σ.σ. αυτός και ο Εύρυτος) θα μεταφέρονταν εκεί, έχω τη γνώμη πως οι Σπαρτιάτες δε θα εκδήλωναν καμιά οργή εναντίον τους· τώρα όμως που ο ένας τους σκοτώθηκε, ενώ ο άλλος, έχοντας τον ίδιο λόγο απαλλαγής δεν προτίμησε να πεθάνει, δε γινόταν παρά ν’ αφήσουν να ξεσπάσει σφοδρή η οργή τους στον Αριστόδημο». Ο ιστορικός αναφέρει ότι ο Αριστόδημος ζούσε μέσα στη ντροπή και την περιφρόνηση. Κανένας Σπαρτιάτης δεν του έδινε ν’ ανάψει απ’ τη φωτιά του, ούτε κουβέντιαζε μαζί του. Όπου κι αν πήγαινε, τον συνόδευε ο εμπαιγμός, καθώς του έβγαλαν τ᾽ όνομα «Αριστόδημος ο Κιοτής», αυτός δηλαδή που κιοτεύει, δειλιάζει μπροστά στον κίνδυνο. Ένα χρόνο αργότερα όμως, τον Αύγουστο του 479 π.Χ. «ξέπλυνε από πάνω τη μομφή που του φόρτωσαν και ξανακέρδισε την τιμή του» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ηρόδοτος καθώς παρά το γεγονός ότι το πρόβλημα όρασης δεν είχε αποκατασταθεί, έλαβε μέρος κατά τη δεύτερη περσική εισβολή στη νικηφόρα μάχη των Πλαταιών και πολέμησε γενναία.

Πηγή : https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B5%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%85%CF%83%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82_(%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%82)
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%AC%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CF%82_%CE%92%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%B3%CE%B9%CF%82_%CE%93%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CF%8C%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%BF%CF%82_%CE%91%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%B3%CE%B9%CF%82_%CE%94%CE%84
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AC%CE%B2%CE%B9%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%BF%CF%81%CE%B3%CF%8E_%CE%B7_%CE%9B%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%B1%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B7%CE%BD%CE%AD%CE%BA%CE%B7%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CF%8D%CF%83%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://www.istorikathemata.com/2008/02/kallikratidas-biografia.html?m=1
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%82_(%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%B8%CE%AD%CF%84%CE%B7%CF%82)
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%AF%CE%BB%CF%89%CE%BD_%CE%BF_%CE%9B%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%B1%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AE%CE%BD%CE%B7
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82
https://www.google.com/amp/s/www.newsbeast.gr/greece/arthro/6296678/oi-diaforetikes-istories-dyo-stratioton-toy-leonida-poy-echasan-tin-orasi-toys-pigainontas-stis-thermopyles%3famp=1


ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ 

19 Σεπτεμβρίου 2023

Αγωνιστές από το Κατωπάγκι τής Μανης.

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ- ΕΘΝΟΛΟΓΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ ΠΑΡ' ΑΡΕΙΩ ΠΑΓΩ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΝ. ΜΑΡΙΟΛΗ "ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ 1821 ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΤΩΠΑΓΚΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ" ΟΠΩΣ ΕΚΦΩΝΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ "ΠΑΝΩΡΑΙΑ ΜΠΟΖΙΚΗ-ΜΑΝΗ 1821" ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΕΛΕΝΗΣ ΚΟΥΚΟΥΡΑ

Έχουμε την τιμή να δημοσιοποιήσουμε την εμπνευσμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη ομιλία του εξαίρετου ιστορικού-εθνολόγου, δικηγόρου παρ΄Αρείω Πάγω Δημητρίου Παν. Μαριόλη, η οποία βασίζεται σε επιστημονική μελέτη και περιλαμβάνει σπάνιο αρχειακό υλικό, καρπός της άοκνης, επίπονης και πολυετούς επιστημονικής έρευνάς του. Η ομιλία του εκλεκτού συμπατριώτη μας, είναι πρωτότυπη, δημοσιοποιείται για πρώτη φορά και αποτελεί ιστορική παρακαταθήκη για όλο τον Κούνο, το Κατωπάγκι και τη Μάνη.
Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Μαριόλη για την τιμή να εκφωνήσει την εξαιρετική αυτή ομιλία στα πλαίσια των εγκαινίων της συλλογής "Πανωραία Μποζίκη-Μάνη 1821" της ζωγράφου Ελένης Κούκουρα.
έκθεση - συλλογή Ζωγράφου Ελένης Κούκουρα "Πανωραία Μποζίκη 1821"

ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ 1821 ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΤΩΠΑΓΚΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Δημητρίου Π. Μαριόλη
Δικηγόρου, Ιστορικού – Εθνολόγου
Αύγουστος 2023

Αγαπητές συμπατριώτισσες και συμπατριώτες,
Η σημερινή ομιλία αποτελεί έναν οφειλόμενο φόρο τιμής, μία μνημόνευση, σε εκείνους όσους ξεκίνησαν από την ελεύθερη Μάνη και αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της Πατρίδας μας πριν από 200 χρόνια. Πραγματοποιείται σήμερα, σε έναν ιστορικό τόπο, τον Κούνο Μέσα Μάνης, σε έναν σπουδαίο πύργο και γενέτειρα της σημαντικής οικογένειας Ταγαρούλια, που τόσα πολλά έχει προσφέρει - και αυτή - διαχρονικά στους αγώνες για την ελευθερία.
Γίνεται στα πλαίσια των εγκαινίων της έκθεσης ζωγραφικής της εκλεκτής ζωγράφου και φίλης κ. Ελένης Κούκουρα, με θέμα «Πανωραία Μποζίκη - Μάνη 1821», την οποία και ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση της.
Προτού μιλήσουμε για τη συμμετοχή των Μανιατών της περιοχής μας, δηλαδή του Κατωπαγκιού, στην Επανάσταση του 1821, ως οπλαρχηγών και ως στρατιωτών, χρήσιμο είναι να δώσουμε εν συντομία τη διαχρονική ιστορική εικόνα, σχετικά με το ρόλο της περιοχής αυτής της Μάνης, στα επαναστατικά κινήματα κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σχεδόν αμέσως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και μέχρι προ του 1821.
Αρκεί να αναφέρουμε, ότι ο απεσταλμένος του Βενετού Προβλεπτή (Διοικητή) Κυθήρων, Καγκελλάριος Φαβιανός Βάρβο, στις 23-2-1571, αυτόν εδώ τον τόπο κατ’ αρχήν προσέγγισε με πλοίο και επισκέφθηκε, το Δρυ δηλαδή και τον Κούνο, κομίζοντας επιστολές του Βενετού Πρίγκηπα, με σκοπό την περαιτέρω συνεννόηση και προετοιμασία κοινών στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά των Τούρκων.
Από το δημοσιευμένο ημερολόγιο του παραπάνω Βενετού αξιωματούχου, διαβάζουμε μεταξύ άλλων :
«… Όμως ημείς ανεχωρήσαμεν πεζή (εν. από το Δρυ) και μετέβημεν εις άλλο χωριό ονόματι Κούνο, όπου ο κυρ Γιώργης Γερακάρης μας εδέχθη με ευγένειαν εις το σπίτι του. Ούτος είναι πρόκριτος του χωριού και μόλις έμαθε τον σκοπόν της αφίξεως μας, επέδειξε ακόμα μεγαλυτέραν ευγένειαν και προσεφέρθη να υπηρετήσει υπό τας σημαίας μας με 80 γενναίους άνδρας της γενεάς του, της οποίας είναι αρχηγός. Εις τας συνομιλίας τας οποίας είχομεν εις το μέρος τούτο, όλοι ηυχαρίστουν τον Θεόν διότι έφθασεν ο καιρός να δείξουν τα δόντια τους εις τον σκύλον τον Τούρκον. Μας διηγήθησαν πολλάς επιχειρήσεις που έκαμαν το περασμένο καλοκαίρι κατά του Τούρκου και μας έλεγον ότι οι Μανιάτες, ζηλωταί της Χριστιανικής πίστεως, εις την αρχήν του πολέμου (πρόκειται για τον Γ΄ Βενετοτουρκικό Πόλεμο, 1537 - 1540) που ενίκησεν ο Τούρκος κατά της Γαληνοτάτης Αυθεντίας, εξηγέρθησαν και αυτοί εναντίον του, ηνωμένοι, και αφού επήραν το οχυρόν της Μάνης, είχον εισβάλει εις τον Μορέαν, βλάπτοντες και καταστρέφοντες μεγάλως τους εχθρούς …».
Ακολούθησαν συνεννοήσεις τότε και αποφάσεις των δημογερόντων της Μάνης, στη Νόμια, το Οίτυλο και σε άλλα χωριά, με σκοπό την αποστολή πρεσβευτών τους στη Βενετία για περαιτέρω συντονισμό του αγώνα, όπως και έγινε. Στα έγγραφα της εποχής, τα οποία σώζονται και έχουν ήδη δημοσιευτεί, υπογράφει και ο άνω Γεώργιος Γερακάρης Κοντόσταυλος από τον Κούνο, μαζί με προκρίτους άλλων χωριών, όπως τους : Δημήτριο Κληροδέτη, Θεόδωρο Αλευρά, Σολωμό Κοσμά.
Αποτελεί συνεπώς ιστορική διαπίστωση και είναι κοινά αποδεκτό, ότι η συμμετοχή των Μανιατών και η επαναστατική τους διέγερση το 1821, δεν ήταν για αυτούς ένα γεγονός αποκομμένο από το παρελθόν τους ή κάτι ιστορικά πρωτόγνωρο, αλλά η συνέχεια ενός διαρκούς αγώνα διατήρησης της ελευθερίας τους έναντι του Οθωμανού δυνάστη, που ενισχύθηκε επιπλέον από το φρόνημα τους για την απελευθέρωση, ολόκληρης της Ελλάδας πλέον.
Γι’ αυτό το λόγο, όπως θα δούμε στη συνέχεια από τα ιστορικά τεκμήρια της εποχής εκείνης και τα πιστοποιητικά των αγώνων των προγόνων μας, το βασικό πεδίο της δράσης τους, με εξαίρεση τις μεγάλες μάχες που δόθηκαν το 1826 για την άμυνα της ίδιας της Μάνης κατά του Ιμβραήμ, ήταν έξω από τα όρια της Μάνης, δηλαδή στα Μεσσηνιακά Φρούρια, την Καλαμάτα, τη Μονεμβασία, την Τρίπολη, το Άργος, τη Στερεά Ελλάδα και όπου αλλού το πατριωτικό καθήκον τους καλούσε.
Η συμμετοχή των Μανιατών Αγωνιστών από το Κατωπάγκι, δηλαδή από τα χωριά που ανήκαν στον παλαιό δήμο Θυρίδων κατά την πρώτη διοικητική διαίρεση του κράτους το 1835 (Αγία Κυριακή, Δρυ, Έλια, Εξοχαί, Καραβάς, Κέρια, Κιππούλα, Κολόπυργος – Καλόπυργος, Κούνος, Οχιά ή Νοχιά, Παγγιά, Σμαηλιάνικα, Σταυρί, Τροχάλακας), ήταν καθολική.
Όλες οι οικογένειες της περιοχής μας, από τα χωριά που αναφέραμε και τους μικρότερους οικισμούς γύρω τους, ανάλογα με την αριθμητική δύναμη των μελών της η καθεμία, συμμετείχαν στην Επανάσταση.
Άλλωστε πριν την έναρξη του Αγώνα, οι στρατιωτικές δυνάμεις όλων των Μανιατών, είχαν εκτιμηθεί ότι ανέρχονταν περίπου έως 7.750 άνδρες.
Όταν μάλιστα το επέβαλαν οι ανάγκες, όπως για παράδειγμα στη μάχη του Διρού, τα όπλα σήκωσαν και πολέμησαν και οι ηρωίδες γυναίκες.
Από το Σπ. Τρικούπη, μαθαίνουμε για το ψυχικό σθένος των Μανιατισσών στη μάχη του Διρού : «...Άνδρες εφάνησαν την ημέραν ταύτην και αυταί αι δρεπανηφορούσαι Μανιάτιδες και άξιον μνήμης το εξής ανδραγάθημα μιάς αυτών. Θερίζων ο γέρων Βοζίκης τον επί της παραλίας αγρόν του συνελήφθη αίφνης υπό δύο Αιγυπτίων. Καταγινομένων δε εις δέσμευσίν του επέπεσεν η συνθερίζουσα θυγάτηρ του Πανώρηα, έκοψε διά του δρεπάνου της τον λάρυγγα του ενός και βοηθουμένη υπό του πατρός της εφόνευσε και τον άλλον...».
Στους σκοπούς της παρούσας ομιλίας, δεν είναι η αναλυτική και εξαντλητική παράθεση όλων των ονομάτων των αγωνιστών προγόνων μας, κάτι το οποίο άλλωστε θα απαιτούσε πολύωρη και εξαντλητική ανάπτυξη ονομάτων, οικογενειών και στοιχείων.
Για όσες και όσους επιθυμούν να έχουν μία αναλυτική εικόνα των ονομάτων των αγωνιστών προγόνων τους, προτείνουμε να ανατρέξουν στην εκτενή βιβλιογραφία, με θέμα την προσφορά των Μανιατών το 1821.
Θα μνημονεύουμε όμως, αμέσως παρακάτω, κατ’ αλφαβητική σειρά τους 12 αξιωματικούς του Αγώνα από το Κατωπάγκι (όσους δηλαδή έλαβαν δίπλωμα αξιωματικού κατά την Επανάσταση ή αναγνωρίστηκαν ως οπλαρχηγοί μετά την απελευθέρωση), παρουσιάζοντας τα ανάλογα ιστορικά έγγραφα τους, καθώς και θα αναφέρουμε ενδεικτικά, με τα αντίστοιχα αποδεικτικά τους υπογεγραμμένα από τους Μανιάτες αρχηγούς, 22 υπαξιωματικούς και στρατιώτες, με βάση τα σωζόμενα στοιχεία από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, ως εξής :
Αξιωματικοί – Οπλαρχηγοί :
1)Αναγνώστης Αυγουλέας, από Τροχάλακα, στις 6-8-1824 έλαβε δίπλωμα υποχιλιάρχου. Στις 12-3-1844 ο δημαρχιακός πάρεδρος του δήμου Μέσσης Δρακούλης Μιχαλόπουλος βεβαίωσε ότι εφονεύθη υπέρ πατρίδος. Μετά θάνατον χαρακτηρίστηκε από την αρμόδια εξεταστική επιτροπή ως υπολοχαγός (οπλαρχηγός 6ης τάξεως) με αριθμό μητρώου 01667 (Α.Χ.Ε.Β.Ε.) (βλ. και το από 6-8-1824 διάταγμα προαγωγής του).
2)Δημήτριος Γιαννιτσαράκος, από Έλια, στις 19-2-1825 έλαβε δίπλωμα χιλιάρχου (βλ. το από 19-2-1825 διάταγμα προαγωγής του).
3)Πέτρος Κανακάκης, από Κιππούλα, στις 30-7-1824 έλαβε δίπλωμα πεντηκοντάρχου. Από την έναρξη του Αγώνα το 1821, μέχρι και το 1826, έλαβε μέρος στην πολιορκία της Κορώνης, έπειτα στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, όπου παρέμεινε έως την άλωσή της, κατόπιν πολέμησε στην Κάρυστο Ευβοίας, όπως επίσης στις μάχες του Άργους επί Δράμαλη και στις μάχες του Ναυπλίου. Στη συνέχεια πολέμησε στην πολιορκία του φρουρίου της Κορώνης και Μεθώνης και επί Ιμβραήμ Πασά στα Μεσσηνιακά Φρούρια, συμμετείχε δε εξαιρέτως και στη μάχη στο Μανιάκι, όπου (όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο από 8-12-1841 πιστοποιητικό) μόλις έσωσε τη ζωή του. Τέλος ο αγωνιστής πολέμησε στις μάχες του Αλμυρού και του Πολυαράβου το έτος 1826. Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 Υπολοχαγός της Λακωνικής Φάλαγγας (βλ. το από 30-7-1824 διάταγμα προαγωγής του σε πεντηκόνταρχο καθώς και την από 4-12-1841 αίτηση του για λήψη του αργυρού αριστείου ως υπολοχαγού της φάλαγγας).
4)Παναγιώτης Κριαλής ή Ταγαρούλιας, από Κούνο, πολέμησε : Βαλτέτσι, Τρίπολη, Μεσσηνιακά Φρούρια, Μεσολόγγι, Άργος, Αλμυρό, Διρό, Πολυάραβο (βλ. πιστοποιητικά από 6-12-1841 και από 13-12-1843). Αναφέρεται ως πεντηκόνταρχος από το 1824 και χαρακτηρίστηκε από την αρμόδια εξεταστική επιτροπή ως ανθυπολοχαγός (οπλαρχηγός 7ης τάξεως) με αριθμό μητρώου 02788 (Α.Χ.Ε.Β.Ε.).
5)Λάζαρος Κυρίμης – Τζουλάκης, από Παγγιά, πολέμησε ως οπλαρχηγός στην Επανάσταση και διετέλεσε χωρικός δημογέροντας Παγγίων επί Καποδιστρίου. Αναφέρεται από τον Αμβρόσιο Φραντζή ως ένας από τους πρώτους οπλαρχηγούς που εισήλθαν και απελευθέρωσαν την Καλαμάτα το Μάρτιο του 1821. Με την υπ’ αριθμό 94/1830 διαταγή του Κυβερνήτη διορίστηκε μέλος της Πολιτικής Φρουράς β΄ τάξεως, ενώ αργότερα στις 27-5-1836 ονομάσθηκε ανθυπολοχαγός στο 4ο Ελαφρό Τάγμα της Μάνης. Περαιτέρω με το από 1-11-1837 β. διάταγμα προβλέφθηκε ότι επί μεταβάσεώς του στην Φάλαγγα θα ελάμβανε το βαθμό του υπολοχαγού. Απεβίωσε στις 14-6-1839, ως εν ενεργεία ανθυπολοχαγός του πεζικού, αφήνοντας ως εγγύτερους συγγενείς του τα τέκνα του Δικαίο, Πέτρο, Πανάγο, Παρασκευή συζ. Κυριακούλη Πουλογιαννάκου και Χρυσάφω συζ. Νικ. Σάσσαρη (βλ. το από 27-6-1856 πιστοποιητικό του δημάρχου Μέσσης Νικ. Σάσσαρη).
6)Πανάγος Κυρίμης, από Παγγιά, ανθυπολοχαγός Φάλαγγας.
7)Πέτρος Μαριόλης, από Κέρια, πολέμησε ως αξιωματικός : Πολιορκίες Νεοκάστρου, Τριπόλεως, Ναυπλίου, Άργος και Κόρινθο επί Δράμαλη, Μεσσηνιακά φρούρια επί Ιμβραήμ, Αλμυρό, Διρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 3-12-1841). Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 Ανθυπολοχαγός της Λακωνικής Φάλαγγας.
8)Δρακούλης Δικαιάκος - Παπαδόγγονας, από Κούνο, πολέμησε ως αξιωματικός και μετά την απελευθέρωση χαρακτηρίστηκε από την αρμόδια εξεταστική επιτροπή ως ανθυπολοχαγός με αριθμό μητρώου 02106 (οπλαρχηγός 7ης τάξεως) (Α.Χ.Ε.Β.Ε.). Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 Ανθυπολοχαγός της Λακωνικής Φάλαγγας.
9)Σωτήριος Σουκαράς, από Σταυρί, στις 30-7-1824 έλαβε δίπλωμα πεντηκοντάρχου (βλ. το από 30-7-1824 διάταγμα προαγωγής του σε πεντηκόνταρχο).
10)Λογοθέτης Μιχ. Ταγαρούλιας, από Κούνο, πολέμησε ως αξιωματικός. Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 ανθυπολοχαγός επίτιμος της Λακωνικής Φάλαγγας. Με διάταγμα του βασιλιά Όθωνα έλαβε γραμμάτιο προικοδότησης ως ανθυπολοχαγός της Φάλαγγας (βλ. το από 18-12-1843 β. διάταγμα).
11)Μιχαήλ Ταγαρούλιας, από Κούνο, πολέμησε ως αξιωματικός. Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 ανθυπολοχαγός πρεσβύτης της Λακωνικής Φάλαγγας.
12)Μιχαήλ Χαραμής - Μπεκάκος, από Δρυ, πολέμησε ως αξιωματικός. Λόγω τραυματισμού στο πεδίο της μάχης, αναγνωρίστηκε το 1837 ως δικαιούχος πολεμικής συντάξεως. Ονομάστηκε επίσης ανθυπολοχαγός της Φάλαγγας το 1848 (βλ. την από 15-6-1839 αίτηση του για λήψη αριστείου).

Υπαξιωματικοί και στρατιώτες :
1)Παναγιώτης Ανδρεάκος, από Έλια, πολέμησε : Τρίπολη, Άργος επί Δράμαλη, Μεσσηνιακά Φρούρια επί Ιμβραήμ, Διρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 14-12-1841).
2)Γιάννος Αντωνινάκος, από Δρυ, πολέμησε επικεφαλής συγγενών του και άλλων ομοχωρίων του : Ναύπλιο, Μονεμβασία, Τρίπολη, Μεσσηνιακά Φρούρια (πιστοποιητικό από 18-6-1865).
3)Δημήτριος Βασιλάκος, από Σταυρί, πολέμησε : Μεσσηνιακά Φρούρια, Τρίπολη, Αλμυρό (πιστοποιητικό από 25-10-1841).
4)Νικόλαος Γιαννάκος Σμαϊλης, από Οχιά, πολέμησε επικεφαλής 10 στρατιωτών : Μεσσηνιακά Φρούρια, Τρίπολη, Άργος, Βέργα, Διρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 20-8-1841).
5)Θεόδωρος Γιαννίτζαρης, από Έλια, πολέμησε : πολιορκία Κορώνης, Τριπόλεως, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 24-7-1841).
6)Βασίλειος Γιαννόπουλος, από Κούνο, πολέμησε : Μεσσηνιακά Φρούρια, Μονεμβασία, Τρίπολη, Άργος (πιστοποιητικό από 6-12-1841).
7)Παναγιώτης Δημαρόγγονας, από Κούνο, επικεφαλής στρατιωτών πολέμησε : Βαλτέτσι, Τρίκορφα, Τρίπολη, Άργος, Ναύπλιο, Μεσσηνιακά Φρούρια - πολιορκία Κορώνης (όπου φονεύθηκαν δύο υπό την οδηγία του συγγενείς του : Παναγιώτης [δυσανάγνωστο επώνυμο] και Δημήτριος Καπέρης), Αλμυρό, Διρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 5-6-1865).
8)Νικόλαος Δικαιάκος, από Κιππούλα, πολέμησε : Βέρβενα, Βαλτέτσι, Τρίκορφα, Τρίπολη, Άργος, Κορώνη επί Ιβραήμ, Νεόκαστρο πολιορκούμενος εντός του κάστρου, Αλμυρό, Διρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 15-11-1841).
9)Δημήτριος Καπαράκος, από Κούνο, πολέμησε : πολιορκία Κορώνης, Νεοκάστρου επί Ιβραήμ, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 24-7-1841).
10)Νικήτας Καραμούζης, από Κούνο, πολέμησε : πολιορκία Κορώνης το 1822, Μανιάκι, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 25-9-1841)
11)Γερακάρης Κατραμπασάς, από Κούνο, πολέμησε επικεφαλής 25 στρατιωτών : Μεσσηνιακά Φρούρια, Καρύταινα, Τρίπολη, Άργος, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 7-12-1841).
12)Βρετός Κούκουρας, από Κούνο, έλαβε το 1844 το αργυρό αριστείο του Αγώνος (ονομαστικός κατάλογος Αριστείων από 29-4-1844)
13)Κωνσταντίνος Κουρεβέσης, από Κούνο, πολέμησε επικεφαλής 20 έως 30 στρατιωτών : Μεσσηνιακά Φρούρια, Τρίπολη, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 25-10-1841).
14)Ζαχαρίας Κυρίμης, από Παγγιά, πολέμησε επικεφαλής στρατιωτών : Κορώνη, Τρίπολη, Άργος, Μεσσηνιακά Φρούρια επί Ιβραήμ, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 16-12-1841).
15)Βασίλειος Λυκουσάς, από Κούνο, πολέμησε επικεφαλής 30 στρατιωτών : Μεσσηνιακά Φρούρια επί Ιμβραήμ, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 6-12-1841).
16)Ιωάννης Μαριόλης, από Δρυ, πολέμησε : Μεσσηνιακά Φρούρια το 1822, Μανιάκι, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό 12-12-1841).
17)Βρεττός Μαριόλης, από Δρυ, πολέμησε : Τρίπολη, Άργος, Μεσσηνιακά Φρούρια, Αλμυρό (πιστοποιητικό από 1-11-1841).
18)Γκίτας Μιχαλόπουλος, από Κιππούλα, πολέμησε : πολιορκία Μεσσηνιακών Φρουρίων, Τρίπολης, Νεόκαστρο επί Ιβραήμ, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 31-10-1841).
19)Γρηγόριος Νικολάου Δικαιόπουλος, από Κούνο, πολέμησε : Μεσσηνιακά Φρούρια το 1822, Μανιάκι, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 15-12-1841).
20)Ιωάννης Ξαρχάκος, από Κούνο, πολέμησε ως υπαξιωματικός : Μεσσηνιακά Φρούρια το 1822, Μανιάκι, Αλμυρό, Πολυάραβο (πιστοποιητικό από 12-12-1841).
21)Σερεμέτης Πετράκος, από Παγγιά, πολέμησε επικεφαλής της οικογένειας του : Τρίπολη, Μονεμβασία, Άργος, Αλμυρό, Διρό (πιστοποιητικό από 9-12-1841).
22)Ηλίας Ταγαρούλιας, από Κούνο, πολέμησε επικεφαλής 30 στρατιωτών : Μονεμβασία, Τρίπολη, Άργος, Πολυάραβο, Αλμυρό (πιστοποιητικό από 10-11-1841).

Επίσης οι :

Πανάγος Δικαιάκος, Ζαχαρίνης Δικαιάκος, Δικαίος Παναγάκος, Γεωργάκης Πετράκος, Παύλος Πετράκος, Πέτρος Δικαιάκος, Δικαίος Γεωργάκος, Σερεμέτης Γεωργάκος, Γιάννης Ψυρογιαννάκος, Νικόλας Ψυρογιαννάκος, Μιχάλης Ψυρογιαννάκος, Θοδωρής Ψυρογιαννάκος, από Παγγιά (δώδεκα αγωνιστές), καθώς και οι :
Λαμπρινός Τζιτζίρης, Δημήτρης Ψυχάκος, Γεωργάκης Ψυχάκος, Νικόλας Ψυχάκος (τέσσερις αγωνιστές), από Αγία Κυριακή, περιλαμβάνονται σε αδημοσίευτο έως σήμερα ονομαστικό κατάλογο στρατιωτών, από τις 20-5-1825, του στρατηγού Νικολάου Βοϊδή - Μαυρομιχάλη, στο στρατόπεδο του Μεσσηνιακού Κόλπου για την αντιμετώπιση του Ιμβραήμ, μαζί με άλλους αναγραφόμενους στρατιώτες, σύνολο 32 στον αριθμό (βλ. ονομαστικό κατάλογο από 20-5-1825).
Ας είναι αιώνια η μνήμη όλων τους και φωτεινό παράδειγμα ενότητας, αγώνα και ομοψυχίας για όλους εμάς και για τις επόμενες γενιές !
Σας ευχαριστώ !!

15 Ιουνίου 2023

Νάρθηκας: Το φυτό που χρησιμοποίησε ο Προμηθέας, για να κλέψει την φωτιά από τους Θεούς



Νάρθηκας, το φυτό που χρησιμοποίησε ο Προμηθέας, για να κλέψει την φωτιά από το εργαστήρι του Ήφαιστου στη Λήμνο, και να την χαρίσει στους ανθρώπους.
Στις αρχές της άνοιξης ένα εντυπωσιακό φυτό κάνει αισθητή την παρουσία του σ’ όλη την Ελλάδα: είναι ο Νάρθηκας (ferula communis), που μοιάζει πολύ με το μάραθο, αλλά είναι δηλητηριώδης.
Μολονότι τοξικό, το φυτό έχει ιδιότητες που το καθιστούν εξαιρετικά χρήσιμο και ίσως γι αυτό είχε σημαντική θέση στην αρχαία Ελληνική μυθολογία αλλά και στη λατρεία.
Ο Νάρθηκας είναι πολυετής μεγάλος θάμνος που το ύψος του κυμαίνεται από ένα έως τέσσερα μέτρα, εύρωστος με μεγάλη ταξιανθία πολυδιακλαδισμένη.
Έχει χονδρό, κυλινδρικό βλαστό, με λεπτές ραβδώσεις, εσωτερικά κούφιο, φύλλα πολύ μεγάλα.
Ανήκει στην ίδια δηλαδή οικογένεια με το Σέλινο, το Γλυκάνισο, το Μαϊντανό και τον Άνηθο με τον οποίο μοιάζουν πολύ.
Το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες, Άρτηκας, Νάρθηκας, Κουφόξυλο, Καλάγκαθας, Ανάθρηκα (Κύπρο), Βανούνες κ.ά.
Φωτ.sikionia.gr/
Το εσωτερικό του βλαστού του νάρθηκα είναι πλούσιο σε εντεριώνη η οποία έχει την ιδιότητα να καίγεται αργά. Για αυτό τον λόγο ο Προμηθέας όπως ο Προμηθέας έκλεψε την φωτιά από τους θεούς και την παρέδωσε στους ανθρώπους μέσα σε έναν αποξηραμένο βλαστό νάρθηκα
Ο Δίας ως γνωστό, δεν άφησε ατιμώρητο τον Προμηθέα, για το Θεικό δώρο που πρόσφερε στους ανθρώπους. Τον αλυσόδεσε στον Καύκασο κι ένας αετός του έτρωγε κάθε μέρα το συκώτι, που ξαναγινόταν τη νύχτα, αφού ο Προμηθέας ανήκε στους Τιτάνες και ήταν αθάνατος.
Όταν ο Προμηθέας ελευθερώθηκε από τον Ηρακλή, διάλεξε ένα άλλο δημοφιλές φυτό της Ελληνικής χλωρίδας, τη λυγαριά, και με τα κλαριά της, που είναι πολύ ανθεκτικά, έπλεξε ένα στεφάνι για να θυμάται τα δεσμά του.
Ο νάρθηκας είχε συνδεθεί από τους αρχαίους Έλληνες και με τις Διονυσιακές λατρευτικές τελετές. 
Οι «θύρσοι» ήταν ένα είδος μπαστουνιού από νάρθηκα ο οποίος συχνά απεικονίζεται δεμένος με κορδέλα ή πλεγμένος με κισσό, ενώ στην κορυφή του είχε σφηνωμένο ένα κουκουνάρι. 
Τους θύρσους βαστούσαν στις τελετές οι συνοδοί του Διονύσου και κυρίως οι Μαινάδες.
Στην Ελληνική μυθολογία οι Μαινάδες ήταν νύμφες που παρουσιάζονται ως ακόλουθοι του θεού Διονύσου. Αναφέρονται κυρίως ως τροφοί του Διονύσου και ταυτίζονται με τις Βάκχες.
Φορούσαν νεβρίδες (ελαφρά φορέματα από δέρμα νεβρού, δηλαδή ελαφιού), ή δέρμα πάνθηρα, φόραγαν στεφάνι από κισσό, σμίλακα (βότανο) και κρατούσαν τον θυρσό.
Το κυριότερο χαρακτηριστικό των Μαινάδων ήταν η εκστατική μανία, δηλαδή η πέραν της λογικής υπερκινητική και βίαιη συμπεριφορά. Οι βόστρυχοι των µαλλιών, ο χορός, η ζώνη, τα πέπλα, ο θύρσος, η παράλογη αίσθηση δύναµης είναι χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των βακχών και της οργιαστικής λατρείας.
Στις Βάκχες, την τραγωδία του Ευριπίδη, Μαινάδα χρησιμοπιεί τον θυρσό, για να αναβλύζει κρασί μέσα από τη γη κατά τα εκστατικά τους όργια:
«Μια τους χτυπά ένα βράχο με το θύρσο και δροσερό νερό αναβρύζει· μια άλλη αγγίζει με το θύρσο της το χώμα κι ο θεός εκεί κρασιού μια βρύση ανοίγει…» Βάκχαι 704-7.
Το μαλακό εσωτερικό του και η ευλυγισία του ξερού βλαστού ενός νάρθηκα αξιοποιήθηκε από τους αρχαίους Ελληνες και με έναν άλλο τρόπο.
Το άνοιγαν κατά μήκος και το τοποθετούσαν για να περιβάλλουν και να ακινητοποιήσουν κάποιο ανθρώπινο μέλος που είχε υποστεί κάταγμα. Για το λόγο αυτό σήμερα, κάθε προστατευτικό που ακινητοποιεί ένα μέλος, εκτός από το γύψο, ονομάζεται συνήθως «νάρθηκας».
Ο Λουκιανός αναφέρει πως τον νάρθηκα τον χρησιμοποιούσαν επίσης ως μικρών διαστάσεων θήκη για τη φύλαξη μύρων και φαρμάκων. Σε μια τέτοια θήκη ο Μέγας Αλέξανδρος είχε μαζί του τα Ομηρικά κείμενα, όπως αναφέρουν ο Στράβων και ο Πλούταρχος.
Νάρθηκας ονομάζεται και ο πρόναος στους ορθόδοξους ναούς, ίσως από το σχήμα του που μπορεί να μοιάζει με την ξύλινη θήκη για μύρα και φάρμακα, ή ίσως λόγω συχέτισης με τις Διονυσιακές τελετές.
Τον Νάρθηκα τον χρησιμοποιούσαν επίσης παλαιότερα οι ναυτικοί με τον ίδιο τρόπο που τον χρησιμοποίησε και ο Προμηθέας. Τον άναβαν σε μια άκρη του με αποτέλεσμα το εσωτερικό του να καίγεται πάρα πολύ αργά, σαν την καύτρα του τσιγάρου. Ετσι διατηρούσαν τη φωτιά στα ταξίδια τους.

Πηγή: Μυθαγωγία
limnosreport.gr/

10 Μαρτίου 2023

………. Οι Μανιάτες κάπως πρέπει να φοβηθούν …….

Αναδημοσίευση της πρώτης επιστολής προς την Πύλη από το εξαίρετο βιβλίο «η οργή του Σουλτάνου» των Η. Κολοβού και Σ. Ιλιτζάκ.
Να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Ιλιτζάκ για την άδεια αναδημοσίευσης της επιστολής αυτής καθώς και την αποστολή της πρωτότυπης επιστολής.
Portrait of Hurşit Pasha. Aikaterini Laskaridis Foundation. Adam de Friedel (1832) The Greeks, Twenty-four Portraits of the principal Leaders and Personages who have made themselves most conspicuous in the Greek Revolution, from the Commencement of the Struggle, Λονδίνο

(HAT 38866)

Υπόμνημα του Βαλή της Ρούμελης Χουρσίτ Αχμέτ Πασά προς τον μεγάλο Βεζίρη Σεγίτ Αλή Πασά
22 Φεβρουαρίου / 6 Μαρτίου 1821


«Αξιοσέβαστε, εκλαμπρότατε, μεγάθυμε, ευεργέτη, εξοχότατε κύριε μου,

Έλαβα μια επιστολή από τους {μουσουλμάνους} προεστούς (vucuh) της Τριπολιτσάς και δύο επιστολές από τον καιμακάμη του Μοριά {Μεχμέτ Σαλίχ Αγά}, που αναφέρουν ότι ο {Τεπελενλής} Αλή Πασάς, ο οποίος έχει προκαλέσει την οργή της Αυτού Μεγαλειότητας 
{του Σουλτάνου} έχει στείλει στασιαστές {mufsid}στον Μοριά που διαδίδουν ψευδείς φήμες και ξεσηκώνουν τους ραγιάδες. Ως αποτέλεσμα παρατηρούν ότι οι ραγιάδες προβαίνουν σε κινήσεις που δείχνουν ανταρσία {harekat-I reddiyye}, και για αυτόν τον λόγο μου ζητούν να στείλω στρατιώτες για την υπεράσπιση του Μοριά. Επιπλέον την επομένη δέχτηκα πολλές επιστολές ακόμα από τον καϊμακάμη και τους προεστούς που αναφέρουν ότι ο μπέης της Μάνης {Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης}, έλαβε 1000 πουγγιά {500.000} γρόσια για να αγοράσει στρατιωτικό εξοπλισμό από τους Ρώσους, ότι έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των απίστων της Μάνης και ότι ως εκ τούτου η πλειονότητα των ραγιάδων στην χερσόνησο έχει πάρει τα όπλα. Δεδομένου ότι τα γεγονότα ξεκίνησαν με υποκίνηση του Αλή Πασά μπορούμε να συναγάγουμε ότι αυτός τους προσέφερε τα 1.000 πουγγιά. Επίσης οι Μανιάτες βάσει ιδιοσυγκρασίας, είναι πολύ πιθανό ότι θα τολμήσουν να προβούν σε ανταρσία που θα υποκινήσει ο Αλή Πασάς. Από πλευράς μου διόρισα αμέσως έναν διοικητή (basbug) και έστειλα ένα ασκέρι με 1500 δικούς μου άνδρες στον Μοριά μέσω Ζητουνίου {Λαμίας}. Ωστόσο όπως γνωρίζει η Εξοχότητα Σας φυσική κλίση προς την στάση, δεν έχουν μόνο οι Μανιάτες αλλά και ορισμένοι κλέφτες που προηγουμένως είχαν καταφύγει στον Αλή Πασά. Εξάλλου έτσι βρήκε τον τρόπο αυτός να προκαλέσει στάση (fesad) των ραγιάδων.
Οι Μανιάτες δείχνουν ροπή προς τις ανέντιμες πράξεις και πρέπει κάπως να φοβηθούν.
Παρά την αποστολή των στρατιωτών που ανέφερα θα χρειαστεί να αγκυροβολήσουν στην Μάνη και κάποια αυτοκρατορικά πλοία όμως θα ήταν λάθος να μετακινηθεί όλος ο Αυτοκρατορικός Στόλος υπό τις διαταγές του αξιότιμου Καπουντανέ Αλή Μπέη {Νασούχ – Ζαντέ ή Καρά Αλή}.
Η κρισιμότητα της περίστασης προδήλως απαιτεί να αποπλεύσουν ταχύτατα από τον αυτοκρατορικό Ναύσταθμο {Tersane} τρία ή τέσσερα πλοία προκειμένου να περιπολούν τις ακτές της Μάνης.
Με βάση και την αναφορά του καϊμακάμη {του Μοριά, Μεχμέτ Σαλίχ Αγά}, σε περίπτωση που το Υψηλό Κράτος αντιληφθεί τυχόν ενέργειες που παραβιάζουν την συνθήκη ειρήνης εκ μέρους των Ρώσων ή άλλου κράτους θα πρέπει πάση θυσία να βρεθεί στον Μοριά ο βαλής {Κιοσέ Μεχμέτ Πασάς} και να σταλεί εκεί ισχυρό στράτευμα. Όπως εξήγησα και παραπάνω οι ενέργειες των Μανιατών είναι αρκετά πιθανό να έχουν προκληθεί και κατόπιν υποκίνησης από τον Αλή Πασά. Οποιαδήποτε εκδοχή κι αν ισχύει καλό θα ήταν να περιπολούν στις ακτές της Μάνης τρία ή τέσσερα πλοία.
Οι επιστολές στις οποίες αναφέρομαι έφτασαν την ημέρα που θα αναχωρούσα από τα Τρίκαλα.
Έτσι η προετοιμασία για την αποστολή των στρατιωτών στο Μοριά με κράτησε στα Τρίκαλα δύο μέρες ακόμη. Στο υπόμνημα μου επισυνάπτω τις επιστολές και τις υποβάλλω στην Εξοχότητα σας.
Η υπόθεση παρουσιάζεται στην κρίση της Εξοχότητας Σας, στον αξιοσέβαστο, εκλαμπρότατο, μεγάθυμο, ευεργέτη, εξοχότατο κύριο μου (στον μεγάλο βεζίρη).

1 Τζεμαζιουλάχιρ 1236
{Σφραγίδα} Χουρσίτ Αχμέτ»

Οθωμανικά πλοία το 1820
Η συγκεκριμένη επιστολή αποτελεί την πρώτη από μια δέσμη επιστολών από το Οθωμανικό αρχείο της Κωνσταντινούπολης οι οποίες εκδόθηκαν πρόσφατα σε βιβλίο με τίτλο «Η Οργή του σουλτάνου».
Η ίδια η επιστολή αποτελεί ένα σοβαρότατο ντοκουμέντο που μας αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονταν οι Οθωμανοί Τούρκοι τις διεργασίες πριν την ελληνική επανάσταση.
Από την επιστολή αυτή προκύπτουν πολλά συμπεράσματα που αφορούν την Μάνη, τον Αλή Πασά, τις υποψίες των Τούρκων καθώς και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα εκείνης της περιόδου.
Η πρώτη σημαντική παρατήρηση που συνάγεται από την ανάγνωση της παραπάνω επιστολής είναι πως οι Οθωμανοί Τούρκοι είχαν σχετικά καλή γνώση της ατμόσφαιρας που επικρατούσε στην Πελοπόννησο αλλά και στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο.
Γνωρίζουν τις προεπαναστατικές διεργασίες που γίνονται στην Μάνη αλλά και την κινητοποίηση των κλεφτών σε διάφορα μέρη. Ωστόσο παρατηρούμε ότι ο Χουρσίτ στην επιστολή του αυτή κατονομάζει ως κύριο υπεύθυνο ενδεχόμενης εξέγερσης των Ελλήνων τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων.
Ως δεύτερη πιθανότητα θεωρεί την εμπλοκή των Ρώσων στα ελληνικά πράγματα πιθανόν ως ομόδοξους όπως συνέβη στα Ορλοφικά. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν φαίνεται να υποπτεύονται μια καθαρά εθνικού τύπου επανάσταση.
Χαρακτηριστικά είναι αυτά που γράφει στα απομνημονεύματα του ο Κ. Δεληγιάννης «Οι Τούρκοι έλαβον διαφόρους υπονοίας και ειδήσεις από πολλά μέρη ότι οι προκριτώτεροι των προεστών ευρισκόμενοι εις τας επαρχίας των έκαμαν επιχείρημα τας κοινάς συνελεύσεις των υποδεεστέρων προκρίτων και προεστώτων και ευλογοφανεί λόγω δια την υπηρεσίαν δήθεν και κατηχούν τους πάντας και ενεργούν Επανάστασιν εις όλην την Πελοπόννησον.
Αυτά τα έγραφαν και όλοι οι Τούρκοι από τας επαρχίας εις μπέηδες και αγάδες της Τριπολιτσάς».
Η Τρίπολη ως διοικητικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου είναι λογικό να αποτελεί και κέντρο ζυμώσεων και συζητήσεων οι οποίες είναι φυσικό να περιβάλλουν και την μελλοντική επανάσταση.
Η δεύτερη σημαντική παρατήρηση είναι η γνώμη των Οθωμανών για την Μάνη και τους Μανιάτες. Αναφέρουν ότι λόγω ιδιοσυγκρασίας ο τόπος και οι άνθρωποι έχουν ροπή προς ανέντιμες πράξεις και πρέπει προληπτικά να φοβηθούν διότι είναι πολύ πιθανόν να εξεγερθούν καθώς φέρουν και οπλισμό. Εδώ γίνεται αντιληπτό πως ο Χουρσίτ γνωρίζοντας ως πρώην Βαλής της Πελοποννήσου την τοπική κατάσταση αλλά και το φιλελεύθερο πνεύμα των Μανιατών ανησυχεί ιδιαιτέρως.
Παραινεί τον μεγάλο Βεζίρη (πρωθυπουργό) να στείλει πολεμικά πλοία πέριξ της χερσονήσου της Μάνης προκειμένου να περιπολούν προληπτικά αλλά και να καταστείλουν σε περίπτωση που χρειαστεί τυχόν εξέγερση στην Μάνη.
Εδώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η περιοχή αυτή την περίοδο του 1821 ήταν από τις πιο πυκνοκατοικημένες και οπλισμένες ενώ στην προηγούμενη μεγάλη επανάσταση των Ελλήνων τα Ορλοφικά πρωτοστάτησε. Όλοι οι παραπάνω λόγοι συνέτρεχαν στον προληπτικό περιορισμό της.
Η τρίτη παρατήρηση έχει να κάνει με την βαρύτητα της προσωπικότητας του Αλή Πασά Τεπελενλή ο οποίος ήταν τόσο ισχυρός εκείνη την εποχή που αν και οι Οθωμανοί Τούρκοι γνώριζαν για πιθανή εξέγερση των Ελλήνων κινήθηκαν δραστικά εναντίον του συγκεντρώνοντας ένα μεγάλο στρατό (80.000 περίπου) και αναβαθμίζοντας τον Χουρσίτ Πασά σε μπεηλέρμπεη της Ρούμελης ώστε να πολιορκήσει το κάστρο των Ιωαννίνων.
Ωστόσο δεν έμειναν άπρακτοι μπροστά στην ελληνική κινητικότητα. Καλούν με πρόσχημα να υποβάλλουν τα σέβη τους στην Τριπολιτσά τους προεστούς της Πελοποννήσου.
Σε περίπτωση άρνησης θα είχαν αφορμή για περαιτέρω μέτρα εναντίον των Ελλήνων ενώ αν πήγαιναν θα είχαν δέσμιους τους επικεφαλείς των Ελλήνων.
Έτσι το πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου του 1821 εμφανίστηκαν στην Τρίπολη 16 πρόκριτοι και 8 αρχιερείς οι οποίοι με το ξέσπασμα της Επανάστασης αιχμαλωτίστηκαν.
Ωστόσο αυτό δεν κατέστη δυνατό να σταματήσει το νερό που ήδη είχε μπει στο αυλάκι.
Το πρωτότυπο της επιστολής (ευχαριστώ πολύ τον Σοκρού Ιλιτζάκ για την αποστολή υλικού)

Πηγές :
  1. Η. Κολοβού, Σ. Ιλιτζάκ, Μ. Σχαριάτ – Παναχί «Η οργή του Σουλτάνου», εκδόσεις ΕΑΠ Αθήνα 2021
  2. Π. Βελισσάριος «Αρχιερείς και προύχοντες στις φυλακές της Τριπολιτσάς», Ελευθεροτυπία, περιοδικό Ιστορικά, τεύχος 204, 25/9/2003 https://argolikivivliothiki.gr/2009/11/16/prison/
  3. Κ. Κόμης «Πληθυσμός και οικισμοί Μάνης 15ος – 19ος αιών.», Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 2005
  4. Α. Μπένου «Η αποστασία του Αλή Πασά και πως αυτό βοήθησε την επανάσταση», 2021 https://www.offlinepost.gr/2021/02/28/i-apostasia-tou-ali-pasa-kai-pos-ayti-voithise-tin-epanastasi/

ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ

30 Αυγούστου 2022

Επίσκοποι Καρυουπόλεως Παλαιάς και Νέας (από 1533 έως 1833)

Η επίσκοπή της Παλαιάς Καρυούπολις μετρά με βαση τα καταγεγραμένα στοιχεία μια ιστορική περίοδο 300 ετών στα εκκλησιαστικά δρώμενα της Μανης.

Επίσκοποι Καρυουπόλεως κατά χρονολογική σειρά :

  1. Δημήτριος τλήμων  και αρετής ξένος και ρήτωρ Καρυουπόλεως1533.
  2. Σωφρόνιος 1549-50,
  3. Ιωακείμ 1580-1591,
  4. Ιωάσαφ πρ. Κ. 1580,
  5. Διονύσιος 1580,
  6. Δημήτριος Σισίνιος από την Αθήνα Ρήτωρ Καρυουπόλεως το 1599.
  7. Άνθιμος 1629,
  8. Παρθένιος 1664,
  9. Θεόκλητος 1668
  10. Παρθένιος Καλκανδής 1675
  11. Άνθιμος Λαζαρόπουλος  1688,
  12. Ιωακείμ 1703
  13. Μακάριος Κουτούφαρης 1703
  14. Γουράτος 1715
  15. Σωφρόνιος Κατζομιγάς 1717-29,
  16. Αγαθάγγελος Πάτμιος 1723,
  17. Γεράσιμος 1725,
  18. Αγάπιος πρ. Κ. 1733,
  19. Σωφρόνιος Μαΐνης και πρώην Καρυουπόλεως 1733,
  20. Ανανίας 1740-7,
  21. Παΐσιος Πελεκάνος 1747,
  22. Δανιήλ 1775,
  23. Μακάριος 1778 ή 1788,
  24. Βενέδικτος Χειμονόπουλος 1785-1808,
  25. Διονύσιος 1799-1803 και
  26. Κύριλλος Γερμός 1819.



ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Το 1549-50 μαζί με το ΜητροπολίτηΛακεδαίμονος πήγαν στην Πάτρα για την υποδοχή του Πατριάρχου κωνσταντινουπόλεως Διονυσίου Β'. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)94.

ΙΩΑΚΕΙΜ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Καθαιρέθηκε το 1591 από τον Πατριάρχη Ιερεμία Β'. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 22. Το 1580 συγκρούστηκε με τον προϊστάμενό του επίσκοπο Λακεδαιμονίας και το 1591 καθαιρέθηκε. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)94. Π.Ζερλέντου, Τάξις Ιεραρχική των εν Πελοποννήσω του Θεού Εκκλησιών, Η Μητρόπολις Ζαρνάτας και αι εν Μάνη Επισκοπαί, Ερμούπολις 1922, σσ. 37 και 40.

ΙΩΑΣΑΦ πρώην Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Αναφέρεται το 1580. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)94. 

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Αναφέρεται το 1580. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)94.

 ΑΝΘΙΜΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Το 1629 καθαιρέθηκε από τον Πατριάρχη Κύριλλο Λούκαρη. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)94. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 22.

ΠΑΡΘΕΝΙΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως (1664). Κατάγεται από τη Δημητσάνα και αναφέρεται σε έγγραφο της 18 Απριλίου 1664 από τη μονή Φιλοσόφου ως Καρυουπόλεως Παρθένιος, Σε άλλο έγγραφο, προφανώς μεταγενέστερο, αναφέρεται ως "πρώην". Τάσ.Γριτσόπουλου, Αρχιερείς 17ου αιώνος εκ Δημητσάνης, Πελοποννησιακά 3-4(1958-9)176.

ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Αναφέρεται ότι συνέταξε τη διαθήκη του το 1688, αλλά υποθέτουν ότι θα είναι το 1668. Θ.Κατσουλάκου και Β.Ασημομύτη, Το μοναστήρι της Γόλας, σ. 22.

ΠΑΡΘΕΝΙΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Ήταν από τη Δημητσάνα. Την 1 Σεπτεμβρίου 1670 επίσκοπος Καρυουπόλεως ήταν ο Παρθένιος, ενώ προκάτοχός του ήταν ο Θεόκλητος, ο οποίος ήταν από το 1664. (Ο Θεόκλητος συνέταξε  τη διαθήκη του το 1688 και θεωρούν ότι το σωστό είναι 1664. Πιθανώς ήταν συγχρόνως δύο). Το 1664 υπέγραψε σύμβαση με τη μονή Φιλοσόφου από την οποία προερχόταν. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 23. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)95.

Ο Επίσκοπος Μαΐνης Παρθένιος Καλκανδής αναφέρεται το 1675 ως μετανάστης από το Οίτυλο στην Κορσική και όταν έφθασε στη Γένοβα έδωσε κατάθεση. Π.Καλονάρου, Μεγ. Ελλάς, σ. 131. Δ.Βαγιακάκου, Ε.Α.Ι.Ε. Δικαίου 5(1954)6.

ΠΑΡΘΕΝΙΟΣ ΚΑΛΚΑΝΔΗΣ Επίσκοπος Μαΐνης. Το 1675 μετανάστευσε από το Οίτυλο στην Κορσική. Στις 13 Φεβρουαρίου 1676 βρισκόταν στη Γένοβα και έδωσε κατάθεση για τη μετανάστευση Μανιατών. Ι.Χασιώτη, Ελληνικά 22(1969)134-5. Π.Καλονάρου, Μεγάλη Ελλάς, σ. 133. Δ.Βαγιακάκου, Ε.Α.Ι.Ε. Δικαίου 5(1954)6. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 19(1991-2)207 και 210.  Όταν εγκαταστάθηκαν οι Μανιάτες στην Κορσική ο επίσκοπος Παρθένιος Καλκανδής έμενε στο μοναστήρι, που ήταν μισό μίλι από τον οικισμό, μαζί με δέκα καλογήρους από τους οποίους οι τρεις ήταν ιερείς και οι υπόλοιποι λαϊκοί. Ζ.Τσιρπανλή, Οι Μανιάτες στην Παόμια της Κορσικής, Λακωνικαί Σπουδαί 10(1990)375. Ο επίσκοπος Παρθένιος Καλκανδής στις 8 Φεβρουαρίου 1676, ενώ ήταν στη Γένοβα και πριν να αναχωρήσει για την Κορσική, έστειλε στον Πάπα ομολογία πίστεως στην καθολική εκκλησία που υπέγραψαν και οι ιερείς που ήταν μαζί του. Αναγνώριζε τα πρωτεία του Πάπα, το καθαρτήριο, τον άζυμο άρτο, πρόσθετε στο πιστεύω το "Filioque" και γενικά τις αποφάσεις της συνόδου της Φλωρεντίας. Υπέγραψαν την ομολογία πίστεως οι Μανιάτες, γιατί σε αντίθετη περίπτωση έπρεπε να γυρίσουν πίσω στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Με την ομολογία πίστεως εξασφάλιζαν συναίνεση για εγκατάσταση στην ελεύθερη Ευρώπη, ό.π., σ. 388. Στις 7 Φεβρουαρίου 1678, ύστερα από ενέργειες της Γένοβας και θετικές εισηγήσεις της Ιεράς Εξετάσεως, η Προπαγάνδα ενέκρινε να ονομαστεί ο επίσκοπος Παρθένιος "vicario apostolico" υπαγόμενος στο Λατίνο αρχιερέα της Sagona της Κορσικής, ό.π., σ. 389 κ.ε. Ο επίσκοπος Παρθένιος πέθανε το 1683, ό.π., σ. 378. Ο επίσκοπος Παρθένιος και όλοι οι Μανιάτες αντιμετωπίστηκαν σκληρά από το διοικητή της Παόμιας του 1677-9 Vincenzo Buti. H καταπιεστική του συμπεριφορά προκαλούσε, ό.π., σ. 394. Ο Παρθένιος φαίνεται ότι σιωπηρά ανεχόταν τις πιέσεις της Προπαγάνδας από τον Πιερή (Χιώτη ιερωμένο της Λατινικής εκκλησίας), ό.π., σ. 395-6. Για την οικ. Καλκανδή αναφέρεται ότι είχε πύργο στο Σκουτάρι και στην επανάσταση του 1770 πολιορκήθηκαν από τους στρατιώτες του Χατζή Οσμάν πέντε αδελφοί Καλκανδή και πενήντα συγγενείς τους. Οι Τούρκοι με υπόνομο γκρέμισαν τον πύργο, όπου και ενταφιάστηκαν οι πολιορκούμενοι. Δ.Αλεξανδράκου, Ιστορία της Μάνης, σ. 27. Απ.Δασκαλάκη, Η Μάνη και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σ. 181-2. Γ.Γιαννακάκου-Ραζέλου, Οι Αγώνες της Μάνης δια την Ελευθερίαν, Αθήναι 1948, σ. 95. Επίσης αναφέρεται ένας Καλκανδής, χωρίς βαφτιστικό ότι πήρε μέρος στην πολιορκία της Μονεμβασίας, Δ.Αλεξανδράκου, ό.π., σ. 76. Σε επιστολή του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη προς τον καπ. Γιωργάκη Αντωνάκο-Γρηγοράκη της 19 Σεπτεμβρίου 1819 κατηγορούνται οι Χουρχάκηδες-Καλκανδήδες, διότι ο Σταυριανός Χουρχάκος ήταν στην Κωνσταντινούπολη και προσπαθούσε να πάρει το Μπεηλίκι της Μάνης. Ο Πετρόμπεης ανέφερε ότι ο Θεοδωρόμπεης έλεγε πως οι Χουρχάκηδες (Καλκανδήδες) κρατούσαν από τους Εβραίους. Στην ίδια επιστολή προσθέτει "...Τον Σταυριανόν θε να εκλέξουν από τον Πετρόμπεη, όπου θεία συνάρσει εγκωμιάζεται παρά πάντων και αυτόν ακόμη δεν τον γνωρίζει ούτε το οσπίτιόν του...". Απ.Δασκαλάκη, Αρχείον Τζωρτζάκη-Γρηγοράκη, σ. 50. Αναφέρεται ότι ο Καλκαντής μαζί με τον Αλέξανδρο Κουμουνδουράκη ήταν στην Κωνσταντινούπολη και ραδιουργούσαν για να αφαιρέσουν την ηγεμονία από τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, "ως αντιποιούμενος ταύτης". Ο Καλκαντής το 1819 εξορίστηκε στην Αμησό (Σαμσούν καλεσί) και ο Κουμουνδουράκης αποκεφαλίστηκε το 1821. Β.Πατριαρχέα, Δοκίμιον ιστορικόν και φιλολογικόν της Εθνεγερσίας, σ. οη'.

ΑΝΘΙΜΟΣ ΛΑΖΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Αναφέρεται το 1688 στη μονή Αιμυαλών. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 22. Από την οικογένεια Λαζαροπούλου-Κουρή της Δημητσάνας. Το 1688 υπέγραψε αφιερωματικές πράξεις στη μονή Αιμυαλούς. Φαίνεται ότι ήταν έγγαμος και χήρευσε διότι αναφέρεται στον κώδικα της μονής Φιλοσόφου: "Ο Παναγιώτης είναι εκ χώρας Δημητσάνας Λαζαρόπλος, του Καρυουπόλεως υιός...". Φαίνεται ότι στην επισκοπή έμεινε ως το 1710. Τάσ.Γριτσόπουλου, Αρχιερείς 17ου αιώνος εκ Δημητσάνης, Πελοποννησιακά 3-4(1958-9)183. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)96.

ΙΩΑΚΕΙΜ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Το 1703 αναφέρεται σε ενοικιάσεις ή παραχωρήσεις κτημάτων ο επίσκοπος Καρυουπόλεως Ιωακείμ. Κ.Κόμη, Βενετικά κατάστιχα, σ. 86. Συγχρόνως με τον Ιωακείμ ήταν επίσκοπος Καρυουπόλεως και ο Μακάριος Κουτούφαρης από το 1702 και μέχρι το 1717.  Στις 30 Αυγούστου 1684 ο επίσκοπος (πιθανώς ο Καρυουπόλεως) Ιωακείμ, "Ο ταπεινότατος επίσκοπος Ιωακείμ με την θέλησιν του χωρίου μαρτυρώ το παρόν" μαζί με τον επίσκοπο Μάνης, που δεν αναφέρεται το όνομά του και τον επίτροπο των Μανιατών Θεόδωρο Βούλτσο υπέγραψαν αναφορά προς το Μοροζίνη, με την οποία ζητούσαν να στείλει το Νικόλαο Δοξαρά για να συνεννοηθούν. Κ.Σάθα, Τουρκοκρατουμένη Ελλάς, σ. 326. Απ.Δασκαλάκη, Η Μάνη και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σ. 92.

ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΚΟΥΤΟΥΦΑΡΗΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Αναφέρεται το 1703 σε παραχωρήσεις κτημάτων από τους Βενετούς. Κ.Κόμη, Βενετικά κατάστιχα, σσ. 91, 95, 102, 108, 122 και 126. Ο Στ. Σκοπετέας τον αναφέρει και το 1717, αλλά δεν παραπέμπει σε βιβλιογραφία. Σε χειρόγραφο από τη Μάνη σημειώνεται: "Το παρόν νόμιμον εγράφθη μεν μετά πόνου πολλού δι εξόδου δε και δαπάνης του θεοφιλεστάτου λογιωτάτου τε και θεοπροβλήτου επισκόπου της αγιωτάτης επισκοπής Καρυουπόλεως κ(υρίο)υ κυρ Μακαρίου εκ χώρας κουτούφαρι...".  Johannes Koder, Ένα άγνωστο νομικό χειρόγραφο από τη Μάνη, Μνήμων 5(1975)4. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι η καταγωγή του είναι από το Κουτήφαρι της Μεσσήνης (πρώην Ανδρούσης). Κάνει όμως λάθος γιατί είναι από το Κουτήφαρι του Ζυγού της Μάνης, το οποίο δικαιολογείται να ονομάζεται "χώρα", ενώ της επαρχίας Μεσσήνης ήταν πάντοτε ένας μικρός οικισμός, ο οποίος δεν είχε γύρω του άλλα μικρότερα χωριά, ώστε αυτό να αποτελεί το κέντρο, δηλαδή τη Χώρα.

Ο Επίσκοπος Γουράτος αναφέρεται το 1715 ως ένας από τους επισκόπους της Μάνης που δέχτηκαν τη συνθηκολόγηση της Μάνης με τους Τούρκους. Κ.Μέρτζιου, Πελοποννησιακά 3-4(1960)281 και 285. Το μικρό όνομά του Γουράτου δεν αναφέρεται, ίσως ήταν Ιωακείμ, που το 1703 αναφέρεται ως επίσκοπος Καρυουπόλεως μαζί με το Μακάριο Κουτούφαρη, Κ.Κόμη, Βενετικά κατάστιχα, σ. 86. Ίσως το Γουράτος είναι παρωνύμιο του Καρυουπόλεως Μακάριου Κουτούφαρη.

ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ ΚΑΤΖΟΜΙΓΑΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Αναφέρεται σε έγγαρφα της μονής Φιλοσόφου το 1717. Φέρεται ότι παραιτήθηκε το 1721 και πέθανε το 1729. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 22. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)96.

ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Επικαλούμενος Λατίνος, ήταν Πάτμιος και το 1723 υπέγραψε μισθοτήριο συμβόλαιο για τα υποστατικά της μονής της Ζακύνθου. Πέθανε στην Κέρκυρα. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1998-90)97.Αναφέρεται το 1737 ως καταγόμενος από την Πάτμο. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 22.

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ Επίσκοπος Καρυοπόλεως. Αναφέρεται το 1725. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 22. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)96.

ΑΓΑΠΙΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Το 1733 αναφέρεται ως πρώην Καρυουπόλεως και βρισκόταν στο Άγιον Όρος. Ήταν Αγιορίτης και έγινε Καρυουπόλεως, αλλά φαίνεται δεν του άρεσε και επέστρεψε στο Άγιο Όρος. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)96-7. Το 1733 αναφέρεται ως πρώην Καρυουπόλεως. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 22.

ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ Μαΐνης και πρόεδρος Καρυουπόλεως. Αναφέρεται το 1733, ήταν Μαΐνης και κατείχε την έδρα της Καρυουπόλεως προεδρικώς. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)97. Πιθανώς ταυτίζεται με τον επισκοπεύοντα Σκουταρίου, ίδε κατωτέρω. Ο Μαΐνης Σωφρόνιος το 1734 υπέγραψε την εκλογή του Έλους. Το όνομά του αναγνώστηκε από το Ν. Βέη, Δ.Ι.Ε.Ε. 6(1903)192, ως Παρθένιος. Σ.Κουγέα, Συμβολαί εις την Ιστορίαν και την Τοπογραφίαν της ΒΔ Μάνης, Ελληνικά 6(1933)289

Πιθανότα κατά την χρονική περίοδο από 1740 και εντεύθεν, αρχίζει να εγκαταλείπεται η Παλαιά Καρυούπολις, και σταδιακά μερος των κατοίκων ιδρύει την Νέα Καρυούπολη (Μινιακοβα).Η χρονική περίοδος είναι ασαφής. Ένα στοιχείο που επιβεβαιώνει την υπαρξη της Μινιακοβας είναι η εντοιχισμένη πλάκα στην οικία Καβαλιεράκη, η οπία αναφέρει ως χρονολόγια κτίσεως το 1749. Παρά την μετακίνηση των κατοίκων της όμως, εξακολουθουν να υπάρχουν στοιχεία για την υπάρξη και τής παλαιάς Καρυούπολης. Κυρίαρχος στο καστρομοναστηρο εμφανιζεται ο ιερομόναχος Ανανίας και από την προφορική παράδοση αλλα και από τίς γραπτές πήγες. 
ΑΝΑΝΙΑΣ Πνευματικός από Καρυούπολη. Το 1793 αναφέρεται στην κατασκευή του τέμπλου του Αγίου Γεωργίου Καρυουπόλεως. Επίσης αναφέρεται το 1829 ότι προ εικοσαετίας ο Άγιος Γεώργιος πουλήθηκε στους κατοίκους της Τσεροβάς από τον πνευματικό Ανανία. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 30. 
ΑΝΑΝΙΑΣ - Ιερομόναχος. Το 1808 ήταν υποψήφιος επίσκοπος Μαΐνης, Ν.Βέη, Δ.Ι.Ε.Ε., 6(1903)203.

Το 1793 ο Αναγνώστης Καλκαντάκης-Νίκλος εικονογράφησε την εικόνα του Ιωάννου προδρόμου στο ναό του Αγίου Γεωργίου Καρυουπόλεως. Ρ.ΕτζέογλουΛακωνικαί Σπουδαί 9(1988)30.
Να σημειωθεί με βάση την προφορική παράδοση είχε εναν αδελφό παππά, τον Θωμά, από τον οποίο προέρχεται η οικογένεια των Παπαδοθωμιάνων.                                           Το 1879 αναφέρεται σε τελευταία απογραφή, και στην συνέχεια ακολουθεί η ερήμωση της Παλιάς Καρυουπόλεως. 

ΑΝΑΝΙΑΣ ΛΑΜΠΑΡΔΗΣ Επίσκοπος Καρυουπόλως. Ο Καρυουπόλεως Ανανίας (1740-1747) το 1741 συμφώνησε με τον Μεγάλο Εκκλησιάρχη και διδάσκαλο Κριτία, ο οποίος ενέμετο τη επισκοπή Ακόβων, και ανέλαβε να εξυπηρετεί επιτροπικώς, ως πλησιόχωρος, με την υποχρέωση: "αποστέλλειν απαραιτήτως κατ' έτος προς την αυτού σοφολογιότητα το προ χρόνων ικανών διορισμένον ετήσιον, ήτοι τα 80 γρόσια σώα και ανελλιπή, χωρίς τινος παρεμβατισμόν και ελαττώσεως, ομού με την λοιπήν συνηθισμένην φιλοδωρίαν του κατ' έτος στελλομένου βουτύρου...". Το 1747 ο Ανανίας Καρυουπόλεως έγινε Δημητσάνας και το 1754 η πατριαρχική Εξαρχία της Άκοβας και η Εξαρχία της Ζαρνάτας ενώθηκαν και απετέλεσαν την αρχιεπισκοπή Ζαρνάτας και Ακόβων. Στην επισκοπή Καρυουπόλεως ήταν από το 1741 και τον διαδέχτηκε ο Παΐσιος Καρυουπόλεως το 1747. Τ.Γριτσόπουλου, Η εκκλησία της Πελοποννήσου μετά την άλωση, Πελοποννησιακά 18(1989-90)127. Τ.Γριτσόπουλου, Τα Ορλωφικά, σ. 35. Το 1740 αναφέρεται ως Καρυουπόλως και το 1750 έγινε Λακεδαιμονίας. Το 1767 ο Ανανίας αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 22. Το 1747 η επισκοπή Δημητσάνας δόθηκε στον Καρυουπόλεως Ανανία. Π.Ζερλέντου, Τάξις Ιεραρχική των εν Πελοποννήσω του Θεού Εκκλησιών, Η Μητρόπολις Ζαρνάτας και αι εν Μάνη Επισκοπαί, Ερμούπολις 1922, σ. 37.

ΠΑΪΣΙΟΣ ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ Επίσκοπος Καρυοπόλεως. Πιθανώς ήταν επίσκοπος την εποχή των Ορλωφικών. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 23. Το 1747 διαδέχθηκε τον Ανανία, ο οποίος έγινε Λακεδαιμονίας και παρέμεινε μέχρι τα Ορλωφικά. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)98. Τ.Γριτσόπουλου, Τα Ορλωφικά, σσ. 34 και 36.

ΔΑΝΙΗΛ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Το 1775 χειροτόνησε στην Καλαμάτα ιερέα της μονής Αιμυαλούς. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)98.

ΜΑΚΑΡΙΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Το 1788 (; η ορθότητα της ανάγνωσης αμφισβητείται, πιθανώς 1778) αναφέρεται ο Μακάριος Καρυουπόλεως στην κτητορική επιγραφή του ναού της Παναγίας στην Τσεροβά. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 23. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)98. Αν η χρονολογία δεν είναι σωστή, μπορεί να συμπίπτει με τον προηγούμενο. Άλλοι γράφουν 17;8. Ν.Δρανδάκη, Χριστιανικαί επιγραφαί Λακωνίας, Πρακτικά Αρχαιολογικής Εταιρείας 1967, σ. 152.

ΒΕΝΕΔΙΚΤΟΣ ΧΕΙΜΩΝΟΠΟΥΛΟΣ επίσκοπος Καρυουπόλεως. Ήταν από τη Δημητσάνα, χειροτονήθηκε το 1785 και εποίμανε μέχρι το 1808. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)98. Ο Αντώνιος Γρηγοράκης άρχοντας της Μάνης παραπονείται κατά του Καρυουπόλεως που πρέπει να ήταν ο Βενέδικτος και σαν χρονολογία ίσως ήταν το 1785. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 23. Αναφέρεται στις 7 Μαϊου 1812 σε πρόταση Μανιατών για να γίνει Μπέης ο κυρ Θεόδωρος Γρηγοράκης. Σ.Κουγέα, Ιστορικαί πηγαί δια την Ηγεμονίαν της Μάνης, Πελοποννησιακά 5(1962)69 και 70, όπου αναφέρερει ο Κουγέας ότι δεν του είναι γνωστός από άλλη πηγή.

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως. Το 1799 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νεόφυτος ο Ζ΄ του έστειλε επιτιμητική επιστολή και το 1803 αναφέρεται ως πρώην Καρυουπόλεως στην κτητορική επιγραφή της μονής Βαρσών. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)98. Το 1803 υπέγραψε σημείωση στη μονή Βαρσών. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 23.

ΚΥΡΙΛΛΟΣ Επίσκοπος Καρυουπόλεως μετέπειτα Γυθείου. Ο Κύριλλος Γερμός ήταν από τη Δημητσάνα και αναφέρεται το 1819 ως επίσκοπος Καρυουπόλεως. Το 1833 έγινε συγχώνευση των επισκοπών της Μάνης και έγινε Γυθείου. Ρ.Ετζέογλου, Λακ. Σπ., τ. 9, σ. 23. Στις 15 οκτωβρίου 1819 υπέγραψε συνυποσχετικό για την ίδρυση σχολής στη Μάνη που σήμαινε την επανάσταση. Τ.Γριτσόπουλου, Πελοποννησιακά 18(1989-90)99. Στις 15 Οκτωβρίου 1819 ο κλήρος και οι καπετάνιοι της Μάνης υπέγραψαν επιστολή προς τους προύχοντες του Γένους, ζητούντες να ιδρύσουν μια σχολή στη Μάνη, δηλαδή να προωθήσουν την επανάσταση. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Καρυουπόλεως Κύριλλος. Ι.Φιλήμωνος, τόμ. 2, σ. 163. Β.Πατριαρχέα, Δίπτυχον ιστορικόν και φιλολογικόν της Εθνεγερσίας, σ. οθ'. Π.Ζερλέντου, Τάξις Ιεραρχική των εν Πελοποννήσω του Θεού Εκκλησιών, Η Μητρόπολις Ζαρνάτας και αι εν Μάνη Επισκοπαί, Ερμούπολις 1922, σ. 37. Αναφέρεται σε επιστολή από 31 Μαΐου 1821 του Αντωνόμπεη Γρηγοράκη και Γιωργάκη Μπεηζαδέ Γρηγοράκη προς τους προκρίτους Μαραθονησίου. Απ.Δασκαλάκη, Αρχείο Τζωρτζάκη-Γρηγοράκη, σ. 97. Στις 28 Οκτωβρίου 1825 υπέγραψε την εκλογή ως παραστάτη του καπ. Γιωργάκη Αντωνάκου-Γρηγοράκη, ως πληρεξουσίων δε του καπ. Δημήτρη Δραγωνάκου-Γρηγοράκη και του Παύλου Στεφανάκου, ό.π., σ. 216. Ο επίσκοπος Καρυουπόλεως Κύριλλος διοικούσε μεγάλο μέρος της Ανατολικής Μάνης μέχρι το 1833. (Σχόλιο). Απ.Δασκαλάκη, Αρχείον Τζωρτζάκη - Γρηγοράκη, σ. 226. Στις 7 Απριλίου 1826 ο Γεώργιος Αντωνάκος-Γρηγοράκης, ο Δημήτριος Δραγωνάκος-Γρηγοράκης και ο Παύλος Στεφανάκος διαμαρτυρήθηκαν γιατί αποκλείστηκαν από την Εθνοσυνέλευση και επικαλέστηκαν τη μαρτυρία του επισκόπου Καρυουπόλεως (Κύριλλου) για τη γνησιότητα των εγγράφων τους. Αρχ.Ελλην.Παλιγγ., τόμ. 3, σ. 221. Στις 13 Μαρτίου 1827 υπέγραψε την εκλογή του Τζανετάκη Γρηγοράκη και του καπετάν Γιωργάκη Αντωνάκου-Γρηγοράκη ως πληρεξουσίων της Ανατολικής Σπάρτης (Μάνης). Την ίδια ημέρα υπέγραψε και την εκλογή του ανωτέρω καπετάν Γιωργάκη ως παραστάτου της Ανατολικής Μάνης. Απ. Δασκαλάκη, Αρχείον Τζωρτζάκη-Γρηγοράκη, σσ. 267-270. Στις 28 Φεβρουαρίου 1828 Ο Ζαρνάτας Γαβριήλ, ο Ανδρούβιστας Θεόκλητος, ο Καρυουπόλεως Κύριλλος, ο Πλάτσης Άνθιμος, ο Μηλέας Ιωαννίκιος, Διονύσιος Μούρτζινος, ο Τζανετάκης Γρηγοράκης, ο Νικολάκης Χρηστέας, ο Αθανασούλης Κουμουνδουράκης, ο Πανάγος Κυβέλος, ο Παναγιωτάκης Ντουράκης και ο Θωμάς Βενετζανάκης, σε έγγραφό τους προς τον Κυβερνήτη τον ευχαριστούσαν για την προσφορά του να υποδειχθούν νέοι από τη Μάνη για να σπουδάσουν. Επίσης δήλωναν την αφοσίωσή τους στο πρόσωπό του. ΓΑΚ, Γεν. Γραμμ., φάκ. 22. Στις 28 Φεβρουαρίου 1828 ο Ανδρούβιστας Θεόκλητος, ο Καρυουπόλως Κύριλλος, ο Πλάτσης Άνθιμος, ο Μηλέας Ιωαννίκιος, ο Διονύσιος Μούρτζινος, ο Τζανετάκης Γρηγοράκης, ο Νικολάκης Χρηστέας, ο Αθανασούλης Κουμουνδουράκης, ο Πανάγος Κυβέλος, Θωμάς Κυβέλος και ο Παναγιωτάκης Ντουράκης αμφισβήτησαν από τον Πετρόμπεη τη μονοπώληση των θυσιών των αγώνων και της προσφοράς της Μάνης. ΓΑΚ, Γεν. Γραμμ., φάκ. 22, έγγραφο 35 της 28 Φεβρουαρίου 1828. Ο Καρυουπόλεως Κύριλλος στις 15 Ιουλίου 1833 υπέγραψε την ανεξαρτησία της εκκλησίας της Ελλάδος από το Πατριαρχείο και την τουρκική διοίκηση. Α.Φραντζή, Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, τόμ. Γ, σ. 154. ΦΕΚ 23(23/8/33)176

ΤΕΤΡΑΔΙΑ  ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ
8. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΜΑΝΙΑΤΩΝ